نگاهی نو به قاعده تبعیّت شرط از عقد در شرایط اساسی صحّت معاملات بر اساس قاعده اغتفار

قاعده‌ اغتفار که گاهی با عبارت (یغتفر فی‌ الفرع ما لایغتفر فی‌ الاصل) بیان شده،‌ در بیان بعضی از فقیهان به طور ویژه در رابطه با شروط ضمن عقد انشاء گردیده و با عبارت (یغتفر فی‌ الشرط ما لایغتفر فی‌ العقد) بر شروط ضمن عقد متمرکز شده است. شروط ضمن عقد به دو دسته وابسته و مستقلّ تقسیم شده و منظور از شروط وابسته، توافقاتی هستند که قرار گرفتن آن در ظرف عقد، اعتبار و آثار حقوقی برای آن ایجاد می‌کند و با انتفای موضوع عقد منتفی می‌شوند. در مقابل، شرط مستقلّ، شرطی است که انتفای عقد تاثیری بر آن‌ نداشته و مستقلاً آثار حقوقی خود را بر جای می‌گذارد. در پژوهش حاضر در کنار تبیین تقسیم‌بندی مذکور از شروط ضمن عقد، با استناد به استدلال عقلی و به اتّکاء شهرت فتوایی و عملی، مفادّ قاعده‌ مصطاده‌ اغتفار با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به اثبات رسیده و با اثبات مفادّ آن، تاثیر عمیقی که بر مبحث شروط ضمن عقد به جا می‌گذارد، بیان گردیده است. به طور ویژه، اثبات شده که قاعده‌ تبعیّت شرط از عقد در شرایط صحّت که به عنوان یک قاعده مسلّم در قواعد عمومی قراردادها انگاشته شده، مخالف قاعده‌ اغتفار است و همچنین این قاعده، نافی قاعده‌ تبعیّت شرط از عقد در حوزه شرایط اساسی صحّت معامله است. به علاوه، ثابت گردید که تاثیر فقدان شرایط اساسی صحّت معامله در شروط ضمن عقد وابسته و مستقلّ یکسان نبوده و احکام هر یک مستقلاً مورد بررسی قرار گرفته است.

a new look at the rule of compliance of stipulations with the contract regarding the basic requirements for validity based on the rule of eghtefar

the main issue investigated in the current research is the application of the rule of eghtefar to the terms and provisions of contracts. the rule of eghtefar, literally meaning &forgiveness,& in legal terms refers to leniency in the conditions required for the validity of stipulations compared to those of the main contract. the present article is a descriptive-analytical study, and the mentioned subject has been examined using the library method. the results of the article indicate that, despite the predominant argument of civil law scholars regarding the applicability of conditions for the validity of the contracts to contractual terms, such an argument contradicts the rule of eghtefar. in other words, the application of the rule of eghtefar to contractual stipulations demonstrates that the criteria for the validity of stipulations do not necessarily follow the conditions applicable to the main contract. this study has substantiated the provisions of the rule of eghtefar and highlighted its profound impact on the validity of contractual stipulations. in particular, it has been proved that the rule of compliance of stipulations with the condition of validity of the contract, which is considered an indisputable rule in the general rules of contracts, is contrary to the rule of eghtefar, and this rule negates the rule of compliance of stipulations with the conditions applicable for the validity of the contract.