مطالعۀ جامعه‌شناختی اثر طایفه‌گرایی بر نزاع جمعی فراتحلیل پژوهش‌ها

نزاع جمعی به معنای درگیری فیزیکی و تنش اجتماعی بین بیش از دو نفر به‌صورت گروهی، ایلی-طایفه و جمعی بوده و جزء جرائم کیفری محسوب می‌شود. جوامع دارای بافت شدید عصبیت گروهی، سلسله‌مراتبی، جمعی و ایلی-طایفه‌ای، شاهد این‌گونه نزاع‌ها به دلیل شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هستند. میانگین نزاع جمعی استان‌های کشور بین بازه زمانی 1390 الی 1402 به دلیل ناهمگونی قومی؛ بافت ایلی-طایفه‌ای؛ سرمایه اجتماعی محدودکننده (منفی)؛ کاهش منابع توسعه‌ای (بحران فضای کسب‌وکار اجتماعی و تقابل خشن جامعه با منابع طبیعی) و تصور خیرمحدود (فرسایش منابع تولیدی، کمیابی منابعی مانند زمین، قدرت و ثروت) روند افزایشی داشته که ساختار اجتماعی طایفه‌گرایی-ایلی در ظهور و تشدید آن (در کنار عوامل فوق) نقش مهمی را ایفا می‌کند. بر این اساس هدف اصلی پژوهش مطالعۀ جامعه‌شناختی اثر طایفه‌گرایی بر نزاع‌های جمعی در استان‌های کشور است.روش پژوهش؛ به دلیل ماهیت آن از نوع فراتحلیل کمی (نرم‌افزار cma2) است. با جستجوی «نزاع جمعی» در پایگاه علمی نورمگز، مگ‌ایران، ایران داک و مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، از جامعه آماری 56 سند، با تکیه‌بر ملاک ورود و خروج؛ به روش غیراحتمالی-تعمدی 30 سند پیمایشی دربازه زمانی 1387 الی 1401 جهت تحلیل و ارزیابی انتخاب شدند.نتایج نشان می‌دهد که طایفه‌گرایی بر گرایش به نزاع جمعی تاثیر معنی‌داری داشته و با افزایش شدت طایفه‌گرایی-ایلی، گرایش به نزاع جمعی نیز افزایش‌یافته و مقدار اثر نهایی آن 0.46 است. هرچه در استان‌های کشور شدت طایفه‌گرایی بیشتر باشد، به همان میزان احتمال وقوع نزاع جمعی در آینده نیز بیشتر خواهد بود. همچنین آزمون تعدیل‌گر q نشان می‌دهد که هویت قومی، محل زندگی و سطح توسعۀ استان‌ها با نزاع جمعی رابطۀ معنی‌داری داشته است.طبق نتایج پژوهش؛ جهت کاهش و کنترل نزاع جمعی در استان‌های کشور برحسب شرایط فرهنگی، جغرافیایی و اجتماعی آن، باید به آگاهی‌بخشی از طریق ارتقای سرمایۀ فرهنگی و رسانه‌های جمعی، حل نیازهای اجتماعی-اقتصادی، تقویت مکانیسم بازدارندگی-کنترلی (بومی و رسمی)، مدیریت منابع توسعه‌ای (آب، مراتع، زمین و شرایط کسب‌وکار بومی) و اصلاحات فرهنگی –اجتماعی با حفظ ارزش و هنجارهای آن محیط اقدام کرد.

sociological studied the effect of tribalism on mass conflict: a meta-analysis of rsearches

mass conflict or strife means physical conflict and social tension between more than two people in a group, tribe-clan and collective form and is considered a criminal offense. societies with a strong texture of group, hierarchical, communal and tribal nervousness witness such conflicts due to social, cultural and economic conditions. the average mass conflict of the country’s provinces between 1390-1402 due to ethnic heterogeneity have an increasing trend that the social structure of the tribe plays an important role in its emergence and escalation. based on this, the main goal of the research is to study the sociological effect of tribalism on mass conflicts in the provinces of the country.research method; due to its nature, it is quantitative meta-analysis (cma2 software). by searching for mass conflict in the scientific database of noormags, magiran, irandoc and the sid, from the statistical population of 56 documents, relying on the entry and exit criteria; 30 survey documents were selected in the period of 1387 to 1401 for analysis and evaluation by non-probability-intentional method.the results show that tribalism has a significant effect on the tendency to mass strife, and with the increase in the intensity of tribalism, the tendency to mass strife also increases, and its final effect value is to 0.46. thus whit intensity of tribalism in the provinces of the country, the more likely the mass conflict will be occur in the future. also, the q moderator test shows that ethnic identity, place of residence and the level of development of the provinces have a significant relationship with mass strife.according to the research results in order to reduce and control the mass conflict in the provinces of the country according to its cultural, geographical and social conditions, awareness should be given through promoting cultural capital and mass media, solving socio-economic needs, strengthening the deterrence-control mechanism (native and official), management development resources (water, pastures, land and local business conditions) and social-cultural reforms by maintaining the value and norms of that environment.