اثرات طرح 46 هزار هکتاری آبیاری دشت سیستان بر پایداری اجتماعی روستاها (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان هامون)

با توجه به قرارگیری منشا جریان‌های ورودی آب به سیستان در کشور افغانستان، کمبود آب یکی از عوامل اصلی محدودکنندۀ توسعۀ فعالیت‌های کشاورزی در این منطقه به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری‌که خشکسالی‌های اخیر به خشک‌شدن شریان‌های حیاتی، نابودی بنیان‌های تولیدی و تشدید مهاجرت‌های گسترده به سایر نقاط ایران منجر شده است. در این راستا، طرح آبیاری 46 هزار هکتار از اراضی کشاورزی سیستان به‌منظور انتقال سیلاب‌های جاری از کشور افغانستان به گودال‌های طبیعی معروف به مخازن چاه‌نیمه‌ها و امکان بهره‌برداری مناسب از سیلاب‌های مذکور، برای توسعۀ کشاورزی و پایداری منطقه تصویب و اجرا شد. در این پژوهش تلاش شده است تا تاثیر طرح 46 هزار هکتاری آبیاری دشت سیستان بر پایداری اجتماعی روستاها مطالعه شود. جامعة آماری پژوهش، ساکنان 40 روستای شهرستان هامون بودند که با استفاده از فرمول کوکران، از بین 19،133 خانوار، با 346 نفر مصاحبه صورت گرفت. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از نرم‌افزارهای سوارا، ماباک، جی.آی.اس. و نیز از آزمون‌های ویلکاکسون در نرم‌افزار spss برای تحلیل‌های آماری استفاده ‌شد. براساس آزمون ویلکاکسون، پایداری اجتماعی روستاهای مورد مطالعه، با اجرای طرح انتقال آب به اراضی کشاورزان نسبت به قبل از اجرای طرح افزایش‌ یافته است. نتایج تحلیل فضایی تاثیرگذاری طرح 46 هزار هکتاری بر پایداری اجتماعی روستاها با استفاده از مدل ماباک نشان داد با اجرای طرح انتقال آب، 12 روستا در وضعیت مطلوب، 10 روستا در وضعیت متوسط و 18 روستا در وضعیت نامطلوب یا تاثیرگذاری اندک طرح بر پایداری اجتماعی قرار گرفته‌اند. بیشترین تاثیرگذاری اجرای طرح 46 هزار هکتاری آبیاری بر پایداری اجتماعی روستاها، مربوط به مولفه‌های افزایش تمایل ماندگاری روستاییان در منطقه و انتظارات خوش‌بینانه به آیندۀ سیستان است.

The Impact of the 46,000-Hectare Sistan Plain Irrigation Project on the Social Sustainability of Villages (Case Study: Rural Areas of Hamoon City)

Given the water inflows to Sistan in Afghanistan, water scarcity is one of the main factors limiting the development of agricultural activities in the region. Recent droughts have led to the drying up of lifelines, destruction of production bases, and increased migration to other parts of Iran. In this regard, the irrigation project of 46,000 hectares of agricultural land in Sistan has been approved and implemented to channel the current floods from Afghanistan into natural pits known as wells and reservoirs, and to provide the possibility of appropriate use of these floods for agricultural development and regional sustainability. Therefore, this study attempted to examine the impact of the 46,000 hectare irrigation project in the Sistan Plains on the social sustainability of the villages. The statistical population of the study was the inhabitants of 40 villages of Hamoon city. Using the Cochran formula, 346 respondents were interviewed out of 19,133 households. Swara, Mabak, GIS and Wilcoxon tests in SPSS statistical analysis software were used to analyze the data. According to the Wilcoxon test, the social sustainability of the studied villages has increased with the implementation of the water transfer plan on farmers’ land compared to before the implementation of the plan. The greatest impact of the implementation of the 46,000 hectare irrigation project on the social sustainability of the villages is related to the components that increase the villagers’ tendency to stay in the region and optimistic expectations for the future of Sistan.