توانمندسازی اجتماع‌محور با رویکرد ظرفیت‌سازی در مناطق روستاییِ سیستان و بلوچستان: یک مدل داده‌بنیاد

این پژوهش با هدف طراحی الگوی توانمندسازی اجتماع‌محور با رویکرد ظرفیت‌سازی در مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان اجرا شده است. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد بوده که فرایند آن در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی و از طریق مصاحبۀ عمیق با صاحب‌نظران این حوزه صورت گرفته است. دراین‌راستا با استفاده از رویکرد هدفمند و به‌کارگیری معیار اشباع نظری، مصاحبه‌هایی نیمه‌ساختاریافته با 18 نفر از متخصصین و خبرگان این حوزه (شامل مسئولان سازمانی، اساتید دانشگاهی و تسهیلگران اجتماعی) صورت پذیرفته است. نتایج تحلیل داده‌ها طیِ سه مرحلۀ کدگذاری، حاکی از شناسایی 286 مفهوم است که با پالایش بیشتر و حذف موارد تکراری، درنهایت، 269 مفهوم اشباع‌شده ساخته شد که در مرحلۀ کدگذاری محوری، در 27 مقوله دسته‌بندی و در پژوهش حاضر در قالب مدل پارادایمی شامل: شرایط علّی (پتانسیل‌ها و قابلیت‌های بالقوۀ فراوان، ساختار جمعیتی و محیطی، مرزی بودن مناطق روستایی، بالا بودن شاخص فقر و محرومیت، اهمیت توسعۀ روستایی در توسعۀ ملّی، رشد مهاجرت روستائیان به شهر)، پدیدۀ محوری (ظرفیت‌سازی جامعۀ محلی)، راهبردها (اقتصادی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی، آموزشی و روان‌شناختی، نهادی، سازمانی و قانونی، فرهنگی و اجتماعی، تیم‌سازی، شبکه‌سازی و مدیریت محلی)، شرایط زمینه‌ای (عوامل فردی، محیطی و سازمانی)، شرایط مداخله‌گر (عوامل فرهنگی و اجتماعی، عوامل آموزشی، عوامل دولتی و نهادی، عوامل اقتصادی، عوامل محیطی و جغرافیایی) و پیامدها (توسعۀ کارآفرینی در مناطق روستایی، فعال‌سازی جامعه و ذی‌نفعان محلی، بهبود وضعیت فرهنگی و آموزشی، ارتقای سرمایه اجتماعی، ظرفیت‌سازی محلی، بهبود شاخص‌های رفاه و سلامت) ارائه شده و در مرحلۀ کدگذاریِ انتخابی، از طریق به‌کارگیری رویکردهای «نگارش خط داستان» و «یادنوشت‌نگاری»، مقولۀ محوری به سایر مقوله‌ها ارتباط داده شده و الگوی توانمندسازی اجتماع‌محور، تدوین و ارائه شد.

Communitybased Empowerment by Building Capacity Approach in Rural Areas of Sistan and Balochetan Province: An Introduction of GT

The main purpose of the research is designing communitybased empowerment pattern with capacitating approach in rural regions of Sistan and Baluchistan Province. The methodology is qualitative and based on grounded theory that its process consists of three phases such as open, axial and selective coding and is implemented through depth interview with experts in this field. So, semistructured with 18 experts in this field (containing organizational managers, academic professors and social facilitators) by using purposeful approach and using conceptual saturation criterion. The results from data analysis during 3 steps coding identified 286 concept that by more filterings and omitting duplicated items finally 269 saturated concepts were made that in axial coding were categorized in 27 categories and in this research they are proposed in paradigm model such as: reasoned circumstances (abundant potential abilities and potentials, population and environmental structure, placing the rural regions in boundary area, being high the poverty and deprivation index, the importance of rural development in national development, the growth of rural migration into cities), phenomenon orientation (capacitating the domestic community), strategies (economic, entrepreneurial and employment, educating and psychologic, institutional, organizational and legal, cultural and social, team making, networking and domestic management), basic situations (personal, environmental and organizational factors), intermediating factors (social and cultural factors, educational factors, institutional and governmental factors, economic factors, environmental and geographical factors) and outcomes (entrepreneurship development in rural regions, activating the community and domestic stakeholders, improving cultural and educational status, ascending social capital, domestic capacitating, improving health and welfare indexes) and in selective coding phase, by using “story handwriting” and “memory writing” the main category is related to other categories and the social oriented empowerment pattern is edited and offered.