زمان‌بندی محاورات افلاطون و جایگاه زمانی رساله کراتیلوس

فعالیت فلسفی افلاطون که در قالب نامه و محاوره به دست ما رسیده است، دست‌کم پنجاه سال به طول ‌انجامید. بدیهی است جریان تفکر انسانی با تغییر شرایط حیاتی همواره متحول می‌شود و اگر قرار باشد حاصل این تحوّل در نمایشی پنجاه ساله نظاره شود، نباید تغییر رویکردها و تفاوت نگرش‌ها از نگاه محقق مخفی بماند. زمان‌بندی آثار افلاطون و تعیین تعلق هر یک از آنها به دوره‌ای خاص، به محقق کمک می‌کند هر چه بهتر ارزش مفاهیم و نظریات فلسفی ارایه شده در فلسفه او را به نسبت کل حیات فکری او دریابد. به طور کلی این تصور غالب است که افلاطون ابتدا تنها میراث فضیلت سقراط را به نمایش می‌کشد، اما بعدها بیشتر در پی اظهار عقاید محصَّل خود بر می‌آید و در پایان راه گویی به حکم پختگی، و البته محافظه‌کاری، در نقد و تعدیل آرا پیشین خویش می‌کوشد. در این جستار ضمن ارایه تمهیدی درباره این سه دوره متفاوت فکری، اشاره‌ای به تعلق هر رساله به دوره خاص خود می‌کنیم. سپس پرمناقشه‌ترین رساله افلاطون از این حیث، یعنی رساله کراتیلوس را به بحث می‌گذاریم. این بحث که مستند به شواهد و نظایر تاریخی، متنی و منطقی است، آنگاه اهمیت خود را آشکار می‌سازد که به تفاوت خوانش این رساله بر حسب تفاوت جایگاه زمانی آن پی ‌برده باشیم.