درنگی در رهیافت پارالوژیستی (مغالطی) لیوتار به دانش و عقلانیت در «وضعیت پسامدرن»

لیوتار بحرانِ مشروعیتِ روایت‌هایِ کلان را از خصائص «وضعیت پست‌مدرن» می‌داند. «فراروایت»‌ها نظام‌هایی از اندیشه‌اند که خود را به مثابه معیار نهایی حقیقت، مشروعیت، توجیه، تبیین و داوری عرضه می‌کنند. «روایت‌ نظرورزانه» و «روایت رهایی» از جمله این فراروایت‌ها است، که هر دوی آنها مبتنی بر «نظریه بازنمودی معرفت» بوده و دانش و عقلانیت دوره مدرن بر اساس چنین رهیافتی پا گرفته است. کوشش این بوده که در این جستار نشان دهیم چگونه لیوتار با «نقد نظریه بازنمودی معرفت» زمینه را برای نقد هر گونه «فراروایت» و نیز «علم و عقلانیت» مدرن فراهم می‌کند و با تاکید بر نسبت میان علم و قدرت از سویی و تکثر بازی‌های زبانی از سوی دیگر از وجه پارالوژیک (مغالطی) مشروعیت و توجیه در ساحت «دانش و عقل» پرده برمی‌دارد. همچنین در این مقاله بیان شده که چگونه نقد لیوتار مبنی بر بی‌اعتقادی به فراروایت‌ها به نحوی دامن ادعای او را (به مثابه یک فراروایت جدیدی که از دل وضعیت پست‌مدرن برآمده) در برمی‌گیرد. افزون بر این، لیوتار هم از تنوع بازی‌های زبانی سخن گفته و هم کلان‌روایت‌هایی را که به نحو ناموجهی در پی اثبات برتری خود هستند کنار گذاشته است، بی‌آنکه تفکیک و تمایزی میان آنها ایجاد کرده باشد، این مواضعِ انتقادیِ تجویزیِ او در کنار تنوع ادعایی او در قلمرو بازی‌های زبانی از جمله نقدهای دیگری است که در این جستار بر اندیشه لیوتار در نقد علم و عقلانیت در وضعیت پسامدرن مطرح شده است.

a reflection on lyotard’s paralogical approach to knowledge and rationality in the postmodern condition

lyotard identifies the crisis of legitimacy in grand narratives as a characteristic of the postmodern condition. metanarratives are systems of thought that present themselves as the ultimate criteria for truth, legitimacy, justification, explanation, and judgment. among these metanarratives are the speculative narrative and the emancipatory narrative, both of which are based on the representational theory of knowledge, upon which modern knowledge and rationality are founded. this paper aims to demonstrate how lyotard’s critique of the representational theory of knowledge sets the stage for his critique of all metanarratives and modern science and rationality. by emphasizing the relationship between science and power on the one hand, and the plurality of language games on the other, lyotard reveals the paralogical (fallacious) basis of legitimacy and justification in the domain of knowledge and reason. the paper also addresses how lyotard’s critique of disbelief in metanarratives paradoxically encompasses his own claim, which could be seen as a new metanarrative emerging from the postmodern condition. furthermore, lyotard discusses the diversity of language games and simultaneously rejects the grand narratives that illegitimately attempt to assert their superiority, without distinguishing between them. this prescriptive critique of lyotard’s, alongside his claim of diversity in the realm of language games, is another criticism of his thought in this paper, particularly in his critique of science and rationality in the postmodern condition