چیستی «گزاره‌های نخستین» در فلسفه‌ی ارسطو و نسبتِ آن با بدیهیاتِ شش‌گانه

مسئله‌ی اساسیِ این پژوهش تحلیلِ ماهیّتِ گزاره‌های نخستین(τἀ πρῶτον) در فلسفه‌ی ارسطو و هدف از آن کشفِ نسبتِ این گزاره‌ها با بدیهیّاتِ شش‌گانه و نقدِ آن است. ارسطو در تحلیلِ پَسین، گزاره‌های نخستین را در در پاسخ به مسئله‌ی تسلسلِ معرفتی، مطرح می‌کند. این گزاره‌ها با دو ویژگی شناخته می‌شوند: 1- متعلَّقِ معرفت‌اند و شروطِ آن همچون کلیّت و ضرورت را دارا هستند 2- هیچ میانجیِ اثباتی ندارند. در این پژوهش آشکار می‌گردد نسبتِ گزاره‌های نخستین در فلسفه‌ی ارسطو با بدیهیّات دوره‌ی اسلامی عموم و خصوصِ مطلق است؛ بدین‌معنا که بدیهیّات اعمّ از این گزاره‌ها هستند؛ امّا از طرفی گزاره‌های نخستین در فلسفه‌ی ارسطویی اعمّ از «اولیّات» در دوره‌ی اسلامی هستند. ارسطو از بینِ بدیهیّاتِ شش‌گانه، دو دسته از آنها یعنی اولیّات و فطریّات را در ذیلِ گزاره‌های نخستین می‌گنجاند. اخراجِ محسوسات و متواترات از دایره‌ی گزاره‌های نخستین به دلیلِ فقدانِ شروطِ معرفت و اخراجِ تجربیّات و حدسیّات به دلیلِ اثبات‌پذیری و علّت‌داشتنِ آنهاست. در فلسفه‌ی ارسطویی سلسله‌ی عِلل گزاره‌های تجربی نمی‌تواند تا بی‌نهایت ادامه پیدا کند؛ امّا وی در بیانِ اصولِ اثبات‌ناپذیر طبیعت و روشن کردنِ سنخِ آنها ناکام است. همچنین عدمِ ارائه‌ی ملاکِ مناسبی برای تشخیصِ گزاره‌های نخستین از سایر گزاره‌ها نظامِ منطقی-فلسفی وی در بابِ ساختارِ «دانش‌های برهانی» را دچار چالشِ جدّی می‌کند.

the nature of first propositions in aristotle's philosophy and its relationship with the self-evident propositions

the basic problem of this research is the analysis of the quiddity of the first propositions (τἀ πρῶτον: to proton) in aristotle's philosophy and its purpose is to discover the relation of these propositions with the sextuple self-evident propositions. in posterior analytics, aristotle puts forward the first propositions in response to the problem of epistemic regress. these propositions are known by two characteristics: 1- they are association of knowledge and have its conditions such as completeness and necessity. 2- they have no middle term. in this research, it is revealed that the instance of first propositions in aristotle's philosophy is more specific than the instance of self-evident propositions, this means that self-evident propositions are more general than these propositions, but on the other hand, the first propositions in aristotle’s philosophy are more general than primary premises in the islamic philosophy. among the sextuple self-evident propositions, aristotle includes two groups of them, i.e. primary premises and natural propositions, under the first propositions. exclusion of sensory premises and unanimous traditions premises from the first propositions is due to the lack of conditions of knowledge, and the exclusion of empirical and intuitive premises is due to their provability and causality. in aristotelian philosophy, the cause’s chain of empirical propositions cannot continue indefinitely, but he fails to express the unprovable principles of nature and clarify their meaning. also, the lack of providing a suitable criterion for distinguishing the first propositions from other propositions seriously challenges his logical-philosophical system regarding the structure of demonstrative knowledge