درهم‌تنیدگی واقعیت و ارزش در فعالیتِ پزشکی با اتکا به فلسفۀ ویتگنشتاینِ واپسین

دوران مدرن با نقدِ ریشه‌ای بر سنت آغاز شد و پیش‌انگاشته‌هایش را به پرسش کشید. از داعیه‌های تلویحی دوران سنت این بود که قلمروهای واقعیت و ارزش هم‌بسته‌اند. این هم‌بستگی به‌سببِ پیش‌فرض‌هایی متافیزیکی بود که بیشتر آن‌ها در زمانۀ هیوم برافتاده بودند و مهم‌ترین آن‌‌ها واقع‌باوری افلاطونی بود. هیوم این پیش‌انگاشت تلویحی را آشکار کرد و برمبنای تجربه‌باوری مدرن به جدایی واقعیت و ارزش حکم داد. بدین‌ترتیب، اگر به جدایی این‌ها حکم کنیم، از پیامدهایش جدایی علوم و اخلاق از یکدیگر است. این وضعیت در زیست و اندیشۀ مدرن بحران‌هایی ایجاد کرد و یافتن راه‌حلی میان این دو موضع به یکی از مسائل محوری دوران مدرن تبدیل شد. در این نوشته تلاش می‌کنم، با تمرکز بر فلسفۀ ویتگنشتاین واپسین، راه‌حلی فراهم آورم. بنابر فلسفۀ ویتگنشتاین، معنای واژگان و عبارات ما درون یک بافتار و باتوجه‌به چگونگی به‌کارگیریِ آن‌ها یا، به‌عبارتِ‌دیگر، کنش‌هایی که، با آن‌ها، درون بستر فعالیت‌های زندگی‌مان انجام می‌دهیم متعین می‌شود. به‌این‌ترتیب، مفاهیمی چون واقعیت و ارزش فرامفاهیمی نیستند که بیرون از یک بافتار معنا داشته باشند، بلکه این‌ها نیز، همچون دیگر مفاهیم، تنها درون فعالیتی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم معنا می‌یابند و، درنتیجه، نقش منطقی آن‌ها روشن می‌شود و ارتباط‌های مفهومی‌شان آشکار می‌گردد. رهیافتی ویتگنشتاینی به این مسئله نشان می‌دهد که دو سوی این منازعه -واقع‌باوری و واقع‌ناباوری- هر دو بر یک پیش‌فرض استوارند و اگر آن پیش‌فرض رد شود، مسئله منحل خواهد شد. آنگاه است که با بینش نوی ویتگنشتاین به زبان می‌توان بررسید که چگونه در برخی بافتارها مواردی از واقعیت‌ها و ارزش‌ها درهم‌تنیدگی دارند. من از این بینش در فعالیت پزشکی استفاده می‌کنم و نشان می‌دهم که این فعالیت در یک بستر یا بافتار بالینی رخ می‌دهد و همین بافتار بالینی این امکان را فراهم می‌سازد که در بسیاری از موارد ارتباط میان عبارات ناظربه‌واقع و ارزشی را درک کرد. به همین سبب، می‌توان فعالیت پزشکی را قلمرو مهمی در علوم دید که در آن امکان درهم‌تنیدگی واقعیات و ارزش‌ها به بهترین شکل نمایان می‌شود.

the entanglement of fact and value in medical activity according to wittgenstein’s later philosophy

the modern era began with a radical critique of the tradition and questioned its presuppositions and drew antitheses opposed to the theses of the tradition. one of the implicit theses of the era of tradition era that facts and values are correlated. this correlation was due to metaphysical presuppositions most of which were abandoned. one such presupposition was mediaeval realism which was overthrown in that period by occam’s nominalism and his modernist successors. hume makes explicit this implicit assumption and ruled on the separation of facts and values based on modern empiricism. if we determine the separation of these, one of the consequences is the separation of sciences and ethics from each other. so, if medicine is viewed as a mere science, then value has no place in it. in this treatise i attempt to provide a synthesis between facts and values based on wittgenstein’s philosophy. then, i will use it in medical practice and show that, ironically, it can be seen as an important field in science that shows the possibility of this synthesis in the best way.