ریاضیات لایبنیتسی و زیبایی‌شناسی منفی

نظریۀ انتقادی را همواره فلسفه و جامعه‌شناسیِ معاصر به‌مثابۀ چیزی متعیَّن و «شناخته‌شده» درک کرده‌اند که ریشه‌های اصلیِ خود را در منفیّت هگلی-مارکسی می‌یابد. اما کمتر به این مسئله توجه شده که آیا می‌توان تبارهای نظری دیگری نیز برای آن شناسایی نمود؟ لایبنیتس را می‌توان فیلسوفی دانست که، از دریچۀ فلسفۀ دیفرانسیلی خود، تاثیری حاشیه‌‌ای ولی نیرومند بر نظریۀ انتقادی برجای نهاد. در این مقاله نشان داده می‌شود که سه مفهوم زیبایی‌شناختیِ ناهمسانی، خودبسندگی و هماهنگی چگونه در حساب تفاضلیِ لایبنیتسی ریشه دارند و می‌توانند با استفاده از مفاهیمی چون این‌همانی، موناد و هم‌امکانی توضیح داده شوند. علاوه بر شناسایی برخی ریشه‌های لایبنیتسیِ زیبایی‌شناسی منفی، این پرسش نیز مطرح می‌شود که مفاهیمِ یادشده در چه نسبتی با مفاهیم دیفرانسیلی قرار می‌گیرند؟ به‌جز مفهومِ ناهمسانی نزد آدورنو که به‌نوعی در رابطه‌ای آنتاگونیستی با اصل این‌همانی قرار دارد، دو مفهوم دیگر را می‌توان صورت‌هایی فلسفی-زیباشناختی از مفاهیمی ریاضیاتی دانست، به‌نحوی‌که هنرِ خودبسنده نوعی موناد و هماهنگی صورتی از پیوستگی نشان داده می‌شود. این مسئله که نظریۀ زیباشناسی چگونه می‌تواند از ریاضیات متاخر الهام پذیرد ایدۀ اصلی این پژوهش است.

leibnizian differential calculus and negative aes‌thetics

critical theory has always been unders‌tood by contemporary philosophy and sociology as something definite and “known” that finds its main roots in hegelian-marxis‌t negation. but less attention has been paid to the ques‌tion of whether other lineages and societies can be discovered or “invented” for it? leibniz can be considered a philosopher who, through the lens of his differential philosophy, exerted a marginal but powerful influence on critical theory. here it is shown how the three aes‌thetic concepts: inequality, autonomy and harmony, are rooted in a kind of differential calculus and can be explained using concepts such as identity, monad and com-possibility. in addition to identifying the leibnizian roots of negative aes‌thetics, the ques‌tion has also been raised as to how these concepts relate to differential concepts. apart from the concept of inequality in adorno’s thought, which is somehow in antagonis‌tic relation to the principle of identity, the other two concepts can be considered as philosophical-aes‌thetic forms of mathematical-physical concepts; in a way, the autonomic art was shown to be a kind of monad, and harmony was shown as a form of continuity. the idea of ​​how a philosophical theory can be inspired by new mathematics or physics should be considered the mos‌t promising achievement of this research.