بررسی بصر محوریِ ملاصدرا در مسئله وجود ذهنی

در فلسفه اسلامی، شناخت عقلانی جایگاهی برتر از ادراکات حسی دارد و در آن محوریت با هیچ حسی نیست. بصر محوری یعنی شناختی که حس بینایی در آن بر سایر جنبه های معرفتی برتری دارد. نگارندگان در پی آنند که پس از یافتن ضابطه هایی به طور مورد پژوهشی به بصر محوریِ ملاصدرا در بحث وجو دِ ذهنیِ بپردازند. استفاده بسیار ملاصدرا از واژه های بصری در تبیین دیدگاه های خود در وجود ذهنی می تواند اولین نشانه ی بصر محوری باشد. در این نوشتار، پس تفکیک صور علمی به جزئی و کلی، سویه های بصرمحوری در هریک از این دو قسم بررسی شده است و نشان داده شده است که قیام صدوری صور جزئی (حسی و خیالی) ایده ای بصر محورانه است به معنای آنکه در این نگرش جنبه ی بصری شئ خارجی (معلوم بالعرض) غیر قابل انفکاک از وجود ذهنی آن است. از آنجا که مدعای ملاصدرا در صور کلی (عقلی) مشاهده از دور است؛ ضمن تحلیل به دست آمد که این ایده نیز خالی از سوی هی بصر محورانه نیست؛ هرچند ملاصدرا در باب صور کلی توفیقی در فراروی از حس محوری و به تبع بصر محوری داشته است. به باور نگارندگان، مقوله شناخت در نظام فلسفی ملاصدرا، دست کم بر پایه آنچه در وجود ذهنی آمده تحت تاثیر نمودها یِ حس یِ معلوما تِ خارجی است و بیش از سایر حواس، بینائیده شده است و این نکته علاوه بر صور جزئی بر صور کلی صادق است. این بصر محوری هرچند آگاهانه مد نظر ملاصدرا نبوده اما بر نظریه وجود ذهنی او سایه افکنده است و به نحو ارتکازی –شاید همانند سایر فیلسوفان بینا- تحت تاثیر آن است.

An Investigation of Mulla Sadra’s Visionbased theory in Mental Existence

Some historians of philosophy consider Greek thought to be a visionbased theory of knowledge. Since one of the cornerstones of the epistemic geometry of Islamic philosophy is Greek thought, the writers have come up with the question of whether the recognition of visionbased can be seen in the course of thinking by Islamic philosophers? Many of the words used in logic and philosophy, such as imagination (Tasawor), form (Surat), objective existence (Wojud eyni), appearance (Zohur), explanation (Tabyin), etc., are the corollary and confirmatory of such cognition. In this essay, the authors have limited their research to the issue of the mental existence of Mulla Sadra and they are concerned with the fact that our knowledge and experience are not only affect the effect of apparent senses, but more than any other senses that are influenced by vision. Mulla Sadra, in positions, especially rational forms, tries to avoid the sensebased (and the visionbased) based on the ontological and epistemological system of his philosophy, But it seems that if his words are examined in his mental existence theory, he also faces serious challenges within the system. According to the authors, the category of knowledge in the philosophical system of Mulla Sadra, at least based on what is said in mental existence theory, is influenced by the senses of external information and more than other senses are affected by vision, and this point, in addition to particularities, includes unversals.