متافیزیکِ وجود در مقدمۀ شرح قیصری بر فصوص الحکم

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حکما، تامل در خصوص وجود و مراتب آن بوده است. ایشان وجود مطلق را موضوع اصلی نظام فکری خود می‌دانستند. در عرفان ابن عربی و اخلاف او به‌ویژه قیصری نیز محورْ وجود است. قیصری وجود را چونان حق و حقیقت قلمداد می‌کند و تلقی متافیزیکی از وجود، چونان کلی‌ترین و انتزاعی‌ترین مفاهیم را نمی‌پذیرد. او وجود را واقعی‌ترین حقیقت و معنی‌بخشِ همۀ موجودات تلقی می‌کند. از سوی دیگر، این حقیقت را نه محدود به طور عقل و ظرف وجود ذهنی می‌داند و نه صرفاً متعین در ظرف وجود خارجی، بلکه آن را فراتر از طور عقل و ظرف ذهن دانسته و بر این باور است که وجود چونان حق و حقیقت، جز برای خداوند، بر کسی معلوم نیست. در جستار حاضر بر آن‌ایم تا با توجه به نوشته‌های عرفانی قیصری، به‌ویژه در مقدمۀ شرح‌اش بر فصوص الحکم، به تبیین‌های متافیزیکیِ او از وجود و تلقی‌اش از آن به‌مثابه حق و حقیقت توجه کنیم و نشان دهیم که نظام وجودشناسانۀ قیصری در تلقی خاصی که از وجود ارائه می‌کند، به‌مانند دیگر عارفان مسلمان، چون ملاصدرا، از نظام متافیزیکیِ سنتی به‌ویژه در قالب ارسطوییِ آن، فاصله می‌گیرد.