دین ایدئولوژیک و افسون‌زدایی از سیاست

انقلاب اسلامی ایران، جنبشی مبتنی بر ایدئولوژی دینی بود و یکی از مهم ترین اهداف آن، مقابله با فرایند سکولاریزاسیون حاکم بر جامعه و برقراری حکومتی دینی بود. با وجود این بعد از انقلاب، فرایند افسون زدایی هم در ابعاد نظری و هم در وجوه عملی جامعه و سیاست تشدید شده است. هرچند اصطلاح افسون‌زدایی در آثار ماکس وبر، برای توصیف روند مدرن شدن و عقلانی شدن جوامع غربی به کار رفته، با این حال در این مقاله نشان خواهیم داد که در ایران پس از انقلاب، این فرایند الزاماً و همواره با عقلانی تر و علمی تر شدن فرایندها همراه نبوده است. مقالۀ حاضر، این ایده را پی می گیرد که کاربست سیاسی و اجتماعی دین چگونه و براساس چه فرایندی به افسون‌زدایی از سیاست و اجتماع می انجامد. برای توضیح این فرایند بر این نکته تاکید خواهیم کرد که ایدئولوژیک شدن دین مستلزم تبدیل آموزه های دینی و شرعی به ساختار دنیوی و تبعیت از منطق مناسبات عرفی است و از همین روی در شرایط خاصی دین ایدئولوژیک می تواند فرایند افسون‌زدایی را تسریع کند.

Ideological religion and the disenchantment of politics

The Islamic Revolution of Iran was a movement based on religious ideology, and one of its most important goals was to confront the process of secularization in society and establish a religious government. However, after the revolution, the process of disenchantment intensified both in the theoretical dimension and in the practical aspects of society and politics. Although the term disenchantment is used in Max Weber's works to describe the modernization and rationalization of Western societies, in this article, we will show that in postrevolutionary Iran, this process has not necessarily always been associated with more rational and scientific processes. Therefore, the present article aims to discuss the process through which the political and social application of religion would lead to the disenchantment of politics and society. To explain this process, we will emphasize that the Ideologization of religion requires the transformation of Sharia and religious teachings into a secular structure and adherence to the logic of temporal relations. Therefore, in certain circumstances, the ideological conception of religion can accelerate the process of disenchantment.