تلقی متفکران عصر مشروطیت از مفهوم برابری

همزمان با جنبش مشروطیت و تغییر نظام سیاسی از (سلطنت مطلقه به مشروطه)، مباحثه درباره ایدۀ برابری نیز در میان متفکران این عصر رواج یافت. متفکران این عصر (مشروطه‌خواه و مشروعه‌خواه) چه تلقی ای از برابری داشتند؟ مقاله حاضر بر اساس چهار مولفه معنای هستی شناسانه، ابعاد، قلمرو و دامنه شمولیت، تلقی متفکران عصر مشروطیت از برابری را بررسی می‌کند. روش مقالۀ حاضر، خوانش متن محورانه است. یافته‌های تحقیق بدین قرار است: متفکران دینی مشروطه‌خواه همچون نائینی و محلاتی بر برابری قانونی (و نه طبیعی) ملت از جمله برابری اقلیت‌های دینی و زنان در ابعاد مدنی، اجتماعی، در امور نوعیه (و نه شرعی) تاکید داشتند و برابری سیاسی را خاص عقلای ملت می‌دانستند. متفکران سکولار مشروطه‌خواه همچون آخوندزاده و طالبوف و متفکران مشروطه‌خواه میانه همچون مستشارالدوله و ملکم خان همزمان بر برابری طبیعی و قانونی (قراردادی) ملت در ابعاد مدنی، اجتماعی و سیاسی در قلمرو عمومی تاکید داشتند. در مقابل، مشروعه‌خواهان همانند شیخ فضل الله نوری، علی اکبر تبریزی و نجفی مرندی بر نابرابری طبیعی (به ویژه از منظر دینی) باور داشتند و برابری مدنی، اجتماعی سیاسی اقلیت‌های دینی و زنان را در تضاد با برتری ذاتی دین اسلام می‌دانستند.

Constitutional Thinkers' Perception of the Concept of Equality

Simultaneously with the constitutional movement and the change of the political system from (absolute monarchy to constitutionalism), the debate over the idea of equality became popular among the thinkers of this era. But the question is that what was the thinkers’ attitude of this age (constitutionalists and sharia seekers (Mashroehkhahan)) about equality? Based on the four categories of ontological meaning, dimensions, realm and scope of inclusion, the present article examines the perception of constitutional thinkers of equality. The method of the present article is textbased reading. The findings of the study are as follows: Constitutionalist religious thinkers such as Naini and Mahallati emphasized the legal (rather than natural) equality of the nation, including the equality of religious minorities and women in civil and social dimensions (rather than religious). And they recognized specifically political equality only for the wise men of the nation. Constitutionalist secular thinkers such as Akhundzadeh and Talibov, and moderate constitutionalist thinkers such as Mostashar alDawla and Malkum Khan at the same time emphasized the natural and legal equality of the nation in the civil, social and political dimensions in the public sphere. In contrast, sharia seekers (Mashroehkhahan) such as Sheikh Fazlullah Nouri, Ali Akbar Tabrizi, and Najafi Marandi believed in natural inequality (especially from a religious perspective) and saw the civil, sociopolitical equality of religious minorities and women as opposed to the inherent superiority of Islam.