بررسی اندیشه سیاسی «حافظ» در چارچوب نظریّه «اسپریگنز»

شاعران ایرانی از دیرباز از ارکان اصلی و واسطه‌ای میان مردم و دستگاه حاکمیّت بوده اند و به خاطر ارتباط مستقیم با حاکمیّت، نحوه معاش و گذران زندگی آنها همیشه از این ارتباط تاثیر پذیرفته است. حافظ به عنوان یکی از چهره‌های شاخص ادبیّات ایران، نه تنها از این قاعده مستثنی نیست، بلکه زندگی او عجیب با تحولات زمانه و جابه جایی حاکمان گره خورده است. پرسش اصلی پژوهش این است که این تحولات چه تاثیری بر اندیشه سیاسی حافظ گذاشتند و حافظ راه رهایی از مشکلات زمانه را در چه می‌دید؟ برای پاسخ به پرسش یادشده با به کارگیری نظریّه «اسپریگنز» (مشکل‌شناسی، علت‌شناسی، جامعه آرمانی، راه حل) و روش توصیفی تحلیلی، ویژگی های اندیشه سیاسی حافظ توضیح داده شده است. طبق چارچوب نظری، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حافظ مشکل سیاسی جامعه خود را در قتل، زندان، تکفیر، تهمت، فساد، ناامنی و بی ثباتی می‌دید. او در مقام علت یابی تزویر و ریا، سوء استفاده از مقام و موقعیت و ظلم را عامل بسترساز بروز اعتراضات در جامعه می‌دانست. همچنین جامعه آرمانی حافظ در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ویژگی‌هایی همچون پرهیز از بدگویی، ریا، انجام کار بد و تاکید بر ساده زیستی و قناعت، بی اعتنایی به حسودان و دل نبستن به دنیا و قدرت داشت. از نگاه حافظ، راه حل فائق آمدن بر این مشکلات در اصلاح گری، پرهیز از ظلم، تسامح و مدارا، عبرت گرفتن از تاریخ و پندپذیری بود.

A Study on Hafiz’s Political Thought Based On Spragens Theory

From the past times, Iranian poets have been main factor and mediator between people and governors. Life style of poets (based on direct relations with government and governor) always protect these relations. Hafiz was not only an exception to this rule, but his life has strangely tied to the changes of the time and the Dismissal and appointment of the rulers. The main question of the research is how did these developments affect the political thought of Hafez and what was the solution to ending the problems of society in terms of Hafez? To answer the above question, we described the characteristics of Hafez's political thought, based on the application of the Spragens theory (Understanding the problem, Understanding the cause, ideal society, solution). According to the theoretical framework, the findings of the research show that Hafez saw his society political problem in murder, imprisonment, extortion, slander, corruption, insecurity and instability. He considered Hypocrisy and Abuse of power as a factor behind the emergence of protests in society. Hafez's ideal society, in various political, social and cultural spheres, was characterized by avoiding from doing bad things, the emphasis on contentment and modest life, not attention to jealous people, and disregarding the world and power. From the standpoint of Hafez, the solution to these problems is in reformism, the Cultural Revolution, tolerance, Attention to learning from history and Listening to the advices.