مدلی برای سنجش رابطۀ دین‌داری و فرهنگ سیاسی

با عنایت به نتایج متناقض و متفاوت یافته‌های پژوهشی درباره رابطۀ دین‌داری و فرهنگ سیاسی در چند دهه گذشته، مقاله حاضر می‌کوشد تا نشان دهد که چه متغیری، نوع رابطۀ دین‌داری و فرهنگ سیاسی را متاثر می‌سازد. روش مطالعه از نوع اسنادی و مبتنی بر مرور مبانی نظری و تجربی مربوط به دین‌داری و فرهنگ سیاسی است. یافته‌‌های تحقیق حاکی از آن است که نوع قرائت و فهم از دین و فرهنگ سیاسی در تعیین نوع رابطۀ دین‌داری و فرهنگ سیاسی تاثیرگذار است. به عبارت روشن‌تر، همان‌طور که نوع دین‌داری افراد بر اساس نوع قرائت (فهم) از دین می‌‌تواند سخت‌گیرانه، معتدل و تساهل‌‌گرایانه باشد، فرهنگ سیاسی افراد را نیز بر اساس همان ملاک می‌‌توان به فرهنگ سیاسی سخت‌گیرانه، معتدل و تساهل‌‌گرا تقسیم‌‌بندی کرد و نوع قرائت از دین (و به‌تبع آن دین‌داری) و فرهنگ سیاسی که خود انواع دین‌داری و فرهنگ سیاسی را منجر می‌‌شود، بر نوع همبستگی این دو تاثیر دارد، به طوری که قرائت‌‌های همخوان و متناظر از دین و فرهنگ سیاسی منجر به رابطۀ مثبت بین این دو موضوع و متقابلاً قرائت‌‌های ناهمخوان منجر به رابطۀ منفی می‌‌گردد. مقاله حاضر کوشیده است مناسبات میان متغیرهای دین‌داری و فرهنگ سیاسی را در قالب یک مدل نظری تبیینی ارائه دهد.