بررسی تاثیر اسید هیومیک گوگرد‌دار و تراکم کاشت بر رشد و عملکرد ارقام لوبیای قرمز (phaseolus vulgaris l.)

ارقام مختلف گیاهان زراعی از نظر واکنش به عوامل محیطی با یکدیگر تفاوت دارند. تعیین تراکم مناسب و بهبود وضعیت فیزیولوژیک گیاه برای استفاده مطلوب از نهاده‌ ها و منابع، نقش موثری در افزایش عملکرد گیاهان زراعی دارد. از طرفی، استفاده بی رویه و غیر اصولی از کود های شیمیایی جهت افزایش عملکرد گیاهان زراعی، امنیت غذایی و به تبع آن سلامت انسان ها را به خطر انداخته است. بنابراین،  به نظر می‌رسد که کاشت ارقام مناسب با تراکم مطلوب برای هر منطقه و همچنین، استفاده از نهاده‌های طبیعی و اکولوژیک، ضمن افزایش عملکرد محصولات زراعی، پایداری تولید و سلامت محیط زیست را در درازمدت حفظ می‌‌نماید. بر این اساس، پژوهشی در سال زراعی 1400- 1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان بجنورد اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل: تراکم گیاهی در سه سطح 18، 25 و 40 بوته در مترمربع، اسید هیومیک گوگرد دار در سه سطح صفر (بدون اسید هیومیک)، چهار و شش لیتر در هکتار و ارقام لوبیا قرمز (افق، دادفر و یاقوت) بود. نتایج نشان داد که اثر تراکم بوته بر ارتفاع گیاه معنی‌ دار شد و با افزایش تراکم، ارتفاع بوته نیز افزایش یافت. همچنین، بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقم یاقوت به‌میزان 71 سانتی ‌متر و کمترین ارتفاع بوته (40 سانتی ‌متر) مربوط به رقم دادفر بود. رقم‌های مورد بررسی از نظر تعداد دانه در غلاف با یکدیگر تفاوت معنی ‌داری نشان دادند و رقم یاقوت بالاترین تعداد دانه در غلاف ( 1/4 دانه در غلاف) را داشت. نتایج آزمایش نشان داد که اثر متقابل رقم و اسید هیومیک بر عملکرد دانه معنی دار شد، به‌طوری‌که بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به ارقام یاقوت (4450 کیلوگرم در هکتار) و افق (4160 کیلوگرم در هکتار) با اسید هیومیک شش لیتر در هکتار بود. در تیمار اسید هیومیک صفر، میزان کلروفیل کل رقم‌های یاقوت و افق، تحت تاثیر تراکم‌ قرار نگرفتند، ولی با افزایش میزان اسید هیومیک، میزان کلروفیل کل در هر سه رقم افزایش معنی ‌داری داشت. به‌ طور کلی، می توان نتیجه‌ گیری کرد که رقم یاقوت به ‌دلیل خصوصیات رشدی و میزان عملکرد بالای دانه، بهترین رقم می ‌باشد. همچنین، در بین تراکم‌ های مورد بررسی، تراکم 40 بوته در مترمربع، و در بین سطوح اسید هیومیک، مصرف شش لیتر در هکتار مناسب ‌ترین بودند.

the effect of sulphurous humic acid and plant density on the growth and yield of red beans (phaseolus vulgaris l.) cultivars

introductionpulses, including red beans, are a significant source of protein in human nutrition. increasing yield per unit area is one of the most important factors for increasing crop production. todays the increase in crop yield occurred by the excessive use of chemical fertilizers, including nitrogen fertilizers, which caused environmental hazards and consequently human health. humic acid is a natural organic polymer compound that results from the decay of soil organic matter, peat, lignin, etc., which can be used to increase the product and its quality. one of the important benefits of using humic acid is the ability to chelate various nutrients such as potassium and magnesium and other elements to overcome the lack of nutrients. humic acid also creates more space for water to penetrate through physical modification and improved soil granulation. plant density is another important agronomic factor that manipulates micro- environment and affects growth, development and yield of plants. within certain limits, increase of plant population density declines the growth and yield per plant but the reverse occurs for yield per unit area. the optimum plant density to attain highest yield may vary with the genotype and agronomic factor. therefore, the purpose of this research was to investigate the effect of sulphurous humic acid and plant density on growth and yield of red beans (phaseolus vulgaris l.) cultivars (ofogh, dadfar and yaghoot). materials and methodsthe experiment was conducted as a factorial based on a randomized complete blocks design with three replications in the bojnord city located in north east of iran during the year 2022. the experimental factors were: plant density at three levels (18, 25, and 40 plants per m2, sulfur-containing humic acid (0 (no application humic acid) 4 and 6 liters per hectare) and red bean (phaseolus vulgaris l.) cultivars (ofogh, dadfar and yaghoot). humic acid treatments were applied in the stages of two to four leaves, before flowering and after pod formation, depending on the level of treatment. results and discussionthe results showed that yaghoot cultivar had the highest plant height (71 cm) while, dadfar had the lowest plant height (40 cm) at all three plant densities. yaghoot cultivar also had the highest seed number per pod (4.1) and seed yield (4450 kg.ha-1) with application of 6l per hectare humic acid while, dadfar cultivar had the lowest seed per pot (2) and seed yield (766 kg.hac-1). results showed the best cultivar was yaghoot and then ofogh due to growth traits. the best plant density was 40 plants per m2 and among the humic acid levels, application of 6 lit per hectare had the best results. in the absence of fertilization, the amount of total chlorophyll of cultivars yaghoot and ofogh was not affected by the density, however, increasing of humic acid significantly increased the amount of total chlorophyll in all three cultivars and the highest amount of chlorophyll obtained at the highest level of humic acid and plant densities 18 and 25 for yaghoot and the density of 18 plants for dadfar.  conclusionsin general, it was concluded that humic acid and plant density have been able to have a positive effect on most of the growth traits and photosynthetic pigments of red bean plant. the best cultivar was yaghoot variety and then ofogh variety and the best plant density was 40 plants per square meter. among the humic acid levels, the consumption of 6 liters per hectare had the best result. by observing the appropriate level of density, variety and humic acid, we will be able to harvest the maximum yield of red bean (phaseolus vulgaris l.) cultivars (ofogh, dadfar and yaghoot) in bojnord region.