بررسی روند تغییرات عوامل فلورسانس کلروفیل در طی تنش یخ‌زدگی در دو توده باقلا (vicia faba l.)

فتوسیستمii در دستگاه فتوسنتزی، حساس‌ترین مولفه به تنش دمایی است. به‌منظور ارزیابی تحمل دو توده‌ باقلای بروجرد و نیشابور به تنش یخ‌زدگی (دمای 0، 4، 8، 12، 16، 20، 24درجه سانتی‌گراد) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1394 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل فلورسانس کلروفیل قبل، 3، 6، 12، 24، 48 و 72ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی اندازه‌گیری شد. درصد بقای توده‌ها نیز سه هفته پس از اعمال تیمارهای دمایی تعیین شد. بیشینه فلورسانس برگ سازگار شده به نور (f'v/f'm)، در توده بروجرد نسبت به توده نیشابور چهار درصد بیشتر بود. مولفه‌های فلورسانس کلروفیل با کاهش دما از صفرتا °c12 تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نشان ندادند، ولی با کاهش دما از 12 به °c16 عوامل فلورسانس کلروفیل روند کاهشی پیدا کردند و در °c24 به حداقل مقدار خود رسیدند. کاهش عوامل فلورسانس کلروفیل ازجمله بیشینه‌ کارآیی پتانسیل فتوسیستم f'v/f'm تا 24 ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی با شیب تندی ادامه پیدا کرد و پس‌ از آن با شیب ملایم افزایش یافت، اما f'v/f'm 72ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی به مقدار قبل از تنش نرسید. با افزایش شدت یخ‌زدگی درصد بقای نمونه‌ها کاهش یافت، به‌طوری‌که در دمای °c12 درصد بقا به 83درصد رسید با کاهش دما از 12 به °c16 درصد بقا به‌شدت کاهش یافت، در این دما در توده بروجرد هیچ گیاهی باقی نماند و در توده نیشابور تنها پنج درصد از گیاهان قادر به تحمل این شدت از تنش یخ‌زدگی بودند. ضریب رگرسیونی بالایی بین f'v/f'm و درصد بقا در توده بروجرد (0.99=r2) و نیشابور (0.98=r2) مشاهده شد. به طور کلی این مطالعه نشان داد که باقلا قادر به تحمل سرما تا دمای °c12 است و با استفاده از شاخص‌های کلروفیل فلورسانس پس از تنش یخ‌زدگی می‌توان میزان خسارت را در این گیاه تخمین زد.