اثر محلول‌پاشی نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم بر کلروفیل، عملکرد و اجزای عملکرد عدس (Lens Culinaris Medik)

یک ذره که حداقل ابعاد آن از 100‌نانومتر تجاوز نکند، به‌عنوان یک نانوذره شناخته می‌شود. نانوذرات با نسبت بالایی از سطح به حجم یا وزن، دارای تاثیر فیزیکی و شیمیایی زیادی هستند. نانو ذرات دارای کاربردهای زیادی در زندگی روزمره هستند. عدس یکی از محصولات عمده حبوبات در سراسر جهان از جمله ایران است. به‌منظور بررسی اثر محلول‌‌پاشی نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم بر برخی صفات زراعی عدس، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1390 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل شش سطح محلول‌پاشی با نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم (صفر، 0/01، 0/02، 0/03، 0/04 و 0/05) و دو زمان محلول‌پاشی (60درصد ساقه‌روی و 50درصد گلدهی) بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل محلول‌پاشی غلظت‌های مختلف نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم× مرحله رشدی بر صفاتی مانند عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد غلاف پوک و کلروفیلb و شاخص برداشت معنی‌دار بود. تیمارهای شاهد دارای بیشترین میزان کلروفیلb در هر دو مرحله بودند و کمترین میزان کلروفیلb در تیمار 0/01درصد نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم در مرحله 60درصد ساقه‌روی مشاهده شد. غلظت نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/01درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله 60درصد ساقه‌روی، بیشترین ارتفاع بوته را داشت و غلظت نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/05درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله ساقه‌روی کمترین تاثیر را روی ارتفاع گیاه عدس داشت. غلظت نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/02درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله 60درصد ساقه‌روی دارای بیشترین عملکرد دانه بود؛ هرچند با تیمار 0/01درصد محلول‌پاشی در همین مرحله اختلاف معنی‌داری نداشت. غلظت نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/02درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله گلدهی دارای کمترین عملکرد دانه بود. بیشترین شاخص برداشت مربوط به تیمار با غلظت نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/05درصد و محلول‌پاشی‌شده در مرحله 60درصد ساقه‌روی و کمترین شاخص برداشت مربوط به تیمار با غلظت نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/04درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله 60درصد ساقه‌روی بود. وزن صد دانه در غلظت نانو ذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/01‌درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله 60درصد ساقه‌روی دارای بیشترین میانگین بود و غلظت نانوذرات دی‌اُکسید تیتانیوم 0/01‌درصد محلول‌پاشی‌شده در مرحله گلدهی کمترین وزن صد دانه را داشت. تیمار نانو ذرات تیتانیوم با مقادیر 0/05درصد و 0/02درصد به‌ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر میزان کلروفیلa داشت. همچنین مصرف نانو ذرات تیتانیوم در مرحله 50درصد گلدهی و 60درصد ساقه دهی به‌ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر میزان کلروفیلa داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد با این‌که تیمار نانو باعث افزایش در صفات کمی و کیفی گیاه زراعی عدس شد، ولی برای استفاده از نانوذرات توجه به جنبه‌های ایمنی زیست‌محیطی آن اهمیت خاصی دارد.