علم در جامعه؛ از تک گویی تا گفتگو

مقاله پیش رو روایتی است از تاریخ پژوهش‌ها و فعالیت‌های انجام‌شده پیرامون حوزه مطالعاتی «علم، فناوری و جامعه». تاکید بنیادین مقاله این است که همپای دیگر تحولات فکری و فلسفی که طی چند دهه گذشته، گفتگو و درک متقابل را در کانون مباحث اجتماعی گذاشته‌اند، رابطه میان علم و جامعه نیز بر متن مطالعات میان‌رشته‌ای «علم، فناوری و جامعه» به سوی گفتگو راه سپرده است. طی تاریخ چنددهه‌ای این دسته مطالعات که نخست با هدف افزایش سواد علمیِ مردمان عادی و به تبع آن افزایش پشتیبانی آنان از فعالیت‌های علمی آغاز شده است، به مرور فهمیده می‌شود که انتزاع علم از دیگر فعالیت‌های فرهنگی حتی برای دستیابی به آن هدف اولیه نابسنده است و شایسته است علم شیوه ارتباطی بالا ـ پایین خود با شهروندان را به شیوه‌ای دموکراتیک‌تر تغییر دهد. بر این اساس، سو‌گیری اکنونی پژوهش‌های «علم، فناوری و جامعه» بر این است که علم و جامعه می‌توانند و باید، همچون طرف‌هایی همسنگ به گفتگو و یادگیری متقابل بپردازند. روش مقاله در به دست دادن این نتیجه، بررسی پژوهش‌ها و تک‌نگاری‌هایی است که فعالیت‌های دست‌کم نیم‌سده‌ایِ «علم، فناوری و جامعه» را به شیوه‌ای تاریخ‌نگارانه ثبت و تحلیل کرده‌اند.