دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی در ایران معاصر

بر اساس پژوهش‌های متعددی که طی سه دههٔ گذشته در مورد سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی در ایران انجام شده، بین مردم و این سازمان‌ها شکافی قابل‌توجه وجود داشته است. این سازمان‌ها هم در اطلاع‌رسانی به مردم و هم در زمینهٔ فعالیت‌های محیط‌زیستی و افزایش دانش، بینش و مهارت مردم دچار ضعف بوده‌اند. هر چند که دلایل گوناگونی را برای این امر می‌توان در نظر گرفت؛ اما دولت به عنوان عام‌ترین نهاد کشور که گاه از آن با عنوان نهاد نهادها یاد می‌شود نقش بی‌بدیلی در کارایی یا عدم کارایی این سازمان‌ها بازی می‌کند. نحوهٔ نگاه دولت به سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی و شیوهٔ سیاست‌گذاری در مورد آن‌ها به‌ویژه در بُعد قانون‌گذاری می‌تواند سبب شکوفایی این سازمان‌ها و افزایش بهره‌وری آنها گردد و یا در مسیری متضاد پیش رود. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با رجوع به قوانین و مقررات مرتبط با سازمان‌های مردم‌نهاد و نیز با به‌کارگیری برخی از اسناد برنامه‌ای و گردآوری داده‌ها از طریق روش کتابخانه‌ای به‌دنبال بررسی نحوهٔ مواجههٔ دولت با این سازمان‌ها و نتایج آن است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دولت ایران به دلیل میل به تمرکزگرایی در قوانین و آیین‌نامه‌های صادره، ضمن محدود کردن حیطه فعالیت و اقدام سازمان‌های مردم‌نهاد، امکان دخالت دولت در امور آنها و سلب استقلالشان را فراهم آورد. نتیجهٔ دخالت دولت در امور این سازمان‌ها چیزی نبود جز ضعف روز افزون سازمان‌های مردم نهاد، پایین آمدن کارایی‌شان و بی‌انگیزگی آنها از یکسو و ناتوانی آنها در برقرار ارتباط موثر با مردم و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست از سویی دیگر.

government and environmental non-governmental organizations in contemporary iran

researches that have been conducted over the past three decades on environmental non-governmental organizations in iran, it is found that there has been a significant gap between the people and these organizations. in other words, these organizations have been weak not only in informing the people about the environmental activities but increasing the knowledge, attitude and skills of the people, as well. although various reasons can be cited but the state, as the most general institution of the country plays an irreplaceable role in making these organizations efficient or inefficient. the way the government looks at environmental organizations and make policies about them, especially in terms of legislation, can lead to the prosperity of these organizations and increase their productivity, or it can simply be vice versa. this research, using the historical research method and referring to the laws and regulations related to non-governmental organizations and also by using some program documents, seeks to investigate how the government deals with these organizations and its results. the findings show that the iranian government, due to its tendency for centralism and authoritarianism in laws and regulations, limited the scope of non-governmental organizations’ activities, and made it possible for the government to interfere in their affairs and deprive them of their independence. this led to increase in the weakness of these institutions, their efficiency, lack of motivation on and their inability to communicate effectively with the people and promote the culture of environmental protection.