انعکاس خشم، خشونت و مرگ، نتیجه غلبه کهن‌الگوی سایه در شعر پست‌مدرن فارسی

شعر پست‌مدرن را به‌واسطهٔ ویژگی بی‌پرده‌گویی و ساختارشکنی موضوعات کلامی، می‌توان مرجعی مناسب برای مطالعات کهن‌الگویی در نظر گرفت. مقالهٔ حاضر با توجه به کثرت بسامد واژه‌ها، ترکیبات، و عباراتی پیرامون خشم، خشونت و مرگ در شعر پست‌مدرن فارسی، در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که دلیل تمایل اغراق‌آمیز شاعران پست‌مدرن به بیان خشم و خشونت در شعر چیست؟ در این راستا، تصاویر «خشم و خشونت اجتماعی»، «خشم و خشونت فردی» و «تصاویر مرتبط با مرگ» در آثار تعدادی از شاعران پست‌مدرن، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با در نظر گرفتن رویکرد میان‌رشته‌ای، بین ادبیات و دو حوزهٔ نقد اجتماعی و نقد روان‌شناختی مورد بررسی قرار داده شده است. نتیجه نشان داد، کثرت بازتاب «خشونت نسبت به زنان»، «فساد اخلاقی»، «جنگ» و ناهنجاری‌هایی از قبیل «مصرف مواد مخدر» در بخش خشونت‌های اجتماعی، «خودکشی» و «مازوخیسم» در بخش خشونت‌های فردی، بیشتر برخاسته از اندیشهٔ فراگیر «مرگ‌اندیشی» است. «مرگ‌اندیشی» که یکی از نشانه‌های غلبهٔ کهن‌الگوی سایه در ناخودآگاه بشر است، در شعر پست‌مدرن، به یک اندیشهٔ جاری و به‌تبع آن به یکی از ویژگی‌های اصلی این جریان شعری تبدیل شده است. شاعران پست‌مدرن سعی نموده‌اند برای نشان دادن تاریکی و خشم درونی نهفته در اجتماع، از تصاویر منزجزکننده و وحشت‌زا، که مرتبط با «مرگ» است، بهره ببرند و روند شعر خود را به سوی تاریکی و وحشت پیش ببرند؛ تاجایی‌که می‌توان ادعا کرد، از میان شاعران معاصر، آن‌هایی که در ناخودآگاه خویش، مغلوب کهن‌الگوی سایه بودند، به شعر پست‌مدرن روی آورده‌اند.

the reflection of anger, violence, and death resulting from the dominance of the shadow archetype in postmodern persian poetry

postmodern poetry can be considered a suitable reference for archetypal studies due to the features of revealing and deconstructing verbal topics. considering the frequency of words, combinations, and phrases related to anger, violence, and death in postmodern persian poetry, the present research attempts to ask the following question: “what is the reason for the exaggerated tendency of postmodern poets to express anger and violence in poetry?” the images of “social anger and violence”, “individual anger and violence”, and “death” are studied in the works of a number of postmodern poets using a descriptive-analytical method and considering an interdisciplinary approach to literature and two domains of social and psychological criticisms. the result showed the plurality of reflections on “violence towards women”, “moral corruption”, and “war”, as well as anomalies such as “drug use” in the social violence section, and “suicide” and “masochism” in the individual violence section result from the pervasive “death thoughts”. “thinking of death” which is one of the signs of the dominance of the shadow archetype in the human unconscious mind, has become a current thought in postmodern poetry and, as a result, one of the main features of this poetic flow. postmodern poets have tried to show the darkness and inner anger in society, using isolating and terrifying images related to “death” and also move their poetic process towards darkness and terror, so it can be claimed that among the contemporary poets, those who were unconsciously defeated by the shadow archetype have turned to postmodern poetry.