هستی‌شناسی مسطح، فلسفه‌ای برای پژوهش‌ها و تصمیم‌سازی‌های همکاری رشته‌ای در دوران کنونی؛ گامی به سوی فرارشتگی

«دیدگاه‌های رابطه‌ای» از دهه 1990 به‌منزله رویکردی بدیل به بنیان‌های فلسفی علوم اجتماعی، با رد دوگانه‌انگاری و تفکر سلسله‌مراتبی سنت‌های مرسوم و همچنین اجتناب از کاستی‌های نظریه‌پردازی‌های میانه‌گرا مطرح شده‌اند. این دیدگاه‌ها با تاکید بر «پیچیدگی»، «به‌هم‌پیوستگی» و «عدم‌قطعیت» هستی، در پی تشریح فرایندهای «شوند» و پویایی‌های جامعه‌ای و انسانی‌اند. «هستی‌شناسی مسطح» یا «ژرف‌رابطه‌گرایی» متاخرترین این دیدگاه‌هاست. این مقاله قصد دارد با روش سنتزپژوهی، به‌طور جامع به معرفی و بسط مفهوم، ایده‌های کلیدی و پیش‌فرض‌های بنیادین هستی‌شناسی مسطح و ره‌آوردهای به‌کارگیری آن برای همکاری‌های رشته‌ای که مبتلا به شکاف‌های متعدد التقاطی و نبود چارچوب روش‌شناختی منسجم است بپردازد. «هستی‌شناسی مسطح» معتقد به «رابطه‌مندی»، «چندگانگی»، «ناهمگنی»، «پیشایندی‌بودن» و «فضازمان‌مندیِ» واقعیت است؛ و موجودیت‌ها را به‌شیوه‌ای ژرف‌رابطه‌ای، به‌مثابه همبستگی‌ها و پیکربندی‌های درهم‌تنیدهٔ پویا درنظر می‌گیرد که وجودشان وابسته به روابطِ درونی و بینابینی‌شان است. این دیدگاه خوانشی سیال از «قدرت» خواه بین انسان‌ها، خواه بین گونه‌های انسانی و غیرانسانی طرح می‌کند که پاسخگوی دغدغه‌های انتقادی درباره لزوم دربرگیرندگی اجتماعی و محیط‌زیستی است. بحران اخیر شیوع جهانی ویروس کرونا و چالش‌های تغییرات آب‌وهوایی گواه ادعاهای این دیدگاه‌اند. بنا بر انگاره‌های این دیدگاه، حوزه‌های دانشی عمیقاً به‌هم‌پیوسته‌اند و این نشان‌دهنده ضرورت همکاری‌رشته‌ای اعم از چندرشته‌ای و میان‌رشته‌ای است. از سوی دیگر، هستی‌شناسی مسطح بنیان‌های فلسفی همکاری‌رشته‌ای را اساساً به شیوه‌ای یکپارچه بازتعریف می‌کند و می‌تواند گامی به سوی شکل‌گیری فرارشته‌ها باشد. چنین دیدگاهی، هم در حوزه علوم اجتماعی و انسانی که با درک پدیده‌ها سروکار دارند، و هم در حوزه تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری عمومی که با رویکردی همکاری‌رشته‌ای به تجویز می‌پردازند، بایسته و شایستهٔ به‌کارگیری است.

flat ontology as a philosophy for co-disciplinary research and decision-making in present times: a step towards transdisciplinarity

&relational perspectives& have been proposed since the 1990s as an alternative approach to the philosophical foundations of social sciences, rejecting hierarchical or binary modes of thought of conventional traditions and avoiding deficiencies of moderate theories. emphasizing &complexity&, &interconnectivity& and &uncertainty& of the world, these views provide accounts of human and social dynamics and processes of &becoming&. the latest of these perspectives is &flat ontology& or &deep relationalism&. this article provides a comprehensive account of the &flat ontology& concept, its key ideas, and fundamental assumptions through the research synthesis, and explores its contributions to codisciplinary, often suffering from eclectic gaps and the absence of a coherent methodological framework. &flat ontology& implies &relationality,& &multiplicity,& &heterogeneity,& &contingency,& and &spatiotemporality& of reality; and regards entities in a deeply relational way, as dynamic intertwined associations and configurations. this perspective proposes a fluid interpretation of &power&, whether among humans or between human and nonhuman entities, and responds to critical concerns about the necessity of social and environmental inclusiveness. recent global crises such as the coronavirus pandemic and climate change confirm the validity of this perspective. according to this view, knowledge fields are deeply interconnected, underscoring the necessity of the codisciplinary, including multidisciplinary and interdisciplinary. furthermore, flat ontology redefines the philosophical foundations of the codisciplinary, towards the transdisciplinarity. applying such a perspective is important and necessary both in social sciences, which deal with social phenomena, and in public decision making which prescribes generally in a codisciplinary way.