تحلیل جایگاه ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی در برنامه‌های توسعۀ‌ کشور

نیازهای رفاهی انسان فراتر از عناصری عینی چون خوراک، پوشاک، بهداشت و مسکن است. فرایند نوین توسعه، ابعاد والاتری مانند تامین اجتماعی، ارتقاء جنبه‌های کیفی زندگی، حفظ محیط زیست، همبستگی ملی، و فراهم آوردن شرائط لازم جهت مشارکت مردم در سطوح مختلف را در بردارد و برنامه ها باید به آن بپردازند. این مقاله درصدد نشان‌دادن جایگاه «ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی» در برنامه‌های توسعهٔ کشور بعد از انقلاب اسلامی است. در همین‌راستا، مباحث اجتماعی و اقتصادیِ توسعه، تحت مقولهٔ کیفیت زندگی بررسی شده است. ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی عبارت‌اند از: «امنیت اقتصادی‌‌اجتماعی»، «همبستگی اجتماعی»، «ادغام اجتماعی»، «توانمندسازی اجتماعی» و «تداوم پذیری اجتماعی». هدف اصلی پاسخ به این دو سوال است: 1) کدام‌یک از ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی در برنامه‌های توسعه موردتوجه بوده‌اند؟ 2) در کدام برنامهٔ توسعه، توجه بیشتری به ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی شده است؟ روش به‌کار‌گرفته‌شده در این مقاله، روش تحلیل‌محتوا بوده و واحد تحلیل مضمون و یا مفهوم موجود در متن احکام برنامه‌های توسعه بوده است. براساس یافته‌ها، در برنامهٔ چهارم توسعهٔ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، بیشترین توجه به ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی شده است. همچنین، بُعد «امنیت اقتصادی‌‌اجتماعی» بیشتر از سایر ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی موردتوجه بوده است. در مسیر پاسخ به دو سوال اصلی، بیشترین و کمترین میزان حضور هر یک از ابعاد اجتماعی کیفیت زندگی نیز در برنامه‌های توسعه به ‌دست‌ آمده‌ است.

an analysis of the position of social dimensions of quality of life in the country’s development plans

this article seeks to show the position of social dimensions of quality of life in the development plans after the victory of the islamic revolution in iran. the article is interdisciplinary in nature since it combines socio-economic issues of development affecting the quality of life. in this regard, the social dimension includes social-economic security, social cohesion, social integration, social empowerment and social sustainability.  the main purpose of this article is to answer two questions i.e. in which development plans more attention has been paid to social aspects of the quality of life? and, which of the social dimensions of quality of life have been considered in development plans? “content analysis method” has been used to analyze the concept in the text pointing to development plans. the main findings in relation to the aforementioned questions were: “the fourth plan” and economic-social security. other significant results were: the highest and the lowest presence of each of the social dimensions of quality of life in development plans.