صورت‌بندی‌های گفتمانی مسئلۀ آب ایران در روزنامه‌های سراسری دهۀ 90

در سال‌های گذشته، شاهد نزاع گفتمانی بر سر معنابخشی به مسئلۀ آب و راه‌حل‌های آن بوده‌ایم و رسانه‌های جمعی از عرصه‌های این نزاع بوده‌اند. اما برساخت‌های مختلفی که در این رسانه‌ها از مسئله ارائه شده، نامعلوم است. مقالۀ پیش رو، به‌طور خاص بر روزنامه‌های سراسری تمرکز کرده و درصدد پاسخ به این پرسش است که گفتمان‌های مسئلۀ آب ایران در روزنامه‌های سراسری دهۀ  90 چگونه صورت‌بندی شده‌اند. به این منظور با روش تحلیل گفتمان انتقادی مطالب 4 روزنامۀ سراسری طی 9 سال (از 1/1/1390 تا 29/12/1398) بررسی شده‌اند. طبق یافته‌ها، در گفتمان غالب روزنامۀ شرق سیاست‌های کلان و رویکرد نادرست توسعه بحران را ایجاد کرده است. این گفتمان راه‌حل را تغییر سیاست‌ها و ساختارهای تولید و سازگاری با طبیعت قلمداد می‌کند. در گفتمان روزنامۀ ایران، ساختارهای کلان (اقتصاد سیاسی ایران، فردگرایی) سبب مصرف‌گرایی مردم شده‌اند و به این طریق بحران را ایجاد کرده‌اند. این گفتمان در خدمت رویت‌ناپذیر ساختن نقش دولت در ایجاد بحران است. در گفتمان روزنامۀ دنیای اقتصاد ترکیبی از عوامل (نظام مالکیت دولتی آب، سیاست‌مداران، مردم و مسئولان) بحران را ایجاد کرده است. افزایش قیمت آب راهکاری است که این روزنامه برای حل بحران پیشنهاد می‌دهد. در گفتمان روزنامۀ کیهان، بحرانی بودن آب، حذف شده است. بنابراین، در صورت‌بندی گفتمانی روزنامه‌های ایران و کیهان، مشکلات مربوط به آب ناشی از سیاست‌ها و اعمال قدرت نیست. این نوع صورت‌بندی گفتمانی را می‎توان محصول روزنامه‌نگاری توسعه‌ای دانست. در مقابل، ابعاد گسترده‌تری از مسئلۀ آب در روزنامه‌های مستقل‌تر شرق و دنیای اقتصاد رویت‌پذیر شده است.

Discursive formations of Iran’s water problem in mainstream newspapers of the 90s

This paper aims to analyze the discourse on Iran’s water problem in mainstream newspapers of the 90s. To achieve this goal, critical discourse analysis (CDA) has been applied and contents of four mainstream newspapers have been reviewed over a period of nine years (between 2011 and 2020). The conceptual framework of this research is derived from development journalism and environmental journalism. Based on the findings, the dominant discourse of Shargh newspaper shows that macro policies and a wrong approach to development led to the water problem in Iran. This discourse emphasizes that, the solution to water problem in Iran is changes in policies and production structures and adaptation to the nature. Instead, the discourse of Iran newspaper emphasizes that macrostructures (Iran’s political economy, individualism) have led to consumerism and water crisis. Iran newspaper’s discourse serves to eliminate the responsibility of the government in solving the water problem. It also makes the government’s role in creating the problem invisible. In the discourse of Donyaye Eghtesad newspaper, multiple factors (water ownership system, politicians, people and officials) have created water problem. Raising water price is the solution this newspaper offers to resolve the crisis. Kayhan yet another newspaper skip over the discourse on the water crisis. Therefore, in the discursive formation of Iran and Kayhan newspapers, water problem is not due to the policies and power relations. This kind of discursive formation can be considered as a result of development journalism.