فراتحلیل موضوعی و بررسی انتقادی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در زمینۀ آینده‌پژوهی

حرکت از فضای رشتگی به سمت گفتمان‌های میان‌رشته‌‌ای با تمرکز بر حل مسائل واقعی، به یک روند مهم در آموزش عالی تبدیل شده و نسل‌های آتی دانشگاه‌ها به سمت میان‌رشته‌‌ای شدن پیش خواهند رفت. در این میان مطالعات نظام‌مند آینده‌ها یا آینده‌پژوهی نیز مورد توجه دانشگاهیان در رشته‌های مختلف قرار گرفته است. در این مقاله به‌منظور بررسی جایگاه مطالعات آینده‌پژوهانه در حوزه‌های دانشی گوناگون و با استفاده از روش فراتحلیل کیفی، به بررسی اندازه و پراکندگی ورود حوزه‌های دانشگاهی مختلف به بحث آینده‌پژوهی پرداخته شده است. بدین جهت در مجموع 737 مقاله علمی، که توسط دانشگاهیان رشته‌های مختلف و با محوریت آینده‌پژوهی در ایران به چاپ رسیده‌اند، جمع‌آوری و در 19 حوزۀ کلی و 350 حوزۀ فرعی دسته‌بندی شدند. این دسته‌بندی ملاک فراتحلیل موضوعی مقالات در زمینۀ آینده‌پژوهی است که نشان می‌دهد در حوزه‌های برنامه‌ریزی جغرافیایی، «امنیت» و «آینده‌نگاری سازمانی» به ترتیب بیشترین میزان فعالیت و در حوزه‌های ورزش، «مطالعات زنان» و «آیندۀ حرفه»، کمترین میزان فعالیت در زمینه آینده‌پژوهی را داشته‌اند. نتایج این مقاله تراز خوبی برای مشخص‌کردن خلا‌های پژوهشی در زمینۀ آینده‌پژوهی است و همچنین نقاط ضعف فعالیت‌های میان‌رشته‌‌ای در این حوزه را آشکار می‌سازد.

Topical metasynthesis and critical review of interdisciplinary research on futures studies

The movement from intradisciplinary toward interdisciplinary approaches by focusing on realworld problems is a growing trend in higher education. Thus, next generation universities will move toward interdisciplinary discourses. In the meantime, systematic studies of futures or futures studies have also been considered by academics in various fields. In this qualitative metasynthesis, an attempt is made to investigate the status of futureoriented studies in various disciplines in order to map the distribution these studies. Through a rigorous selection process, 737 articles were chosen and categorized into 19 main categories and 350 secondary categories which were correspondingly classified under more detailed subcategories. The results indicate that geographical planning, security, and corporate foresight have had the highest application of futures studies. By contrast, sports, women’s studies and futures of professions had the lowest number of articles.  This paper highlights the conspicuous gaps in futureoriented interdisciplinary researches along with their strength and weaknesses.