نقد جریان تاریخ فرهنگی در ایران

تاریخِ فرهنگی رویکردی میان‌رشته‌ای در تاریخ‌نگاری است که تلاش می‌کند دو حوزهٔ اصلی علوم انسانی، یعنی تاریخ و فرهنگ، را در تعامل با یکدیگر به‌کار گیرد. به‌طورکلی، منابع فارسی موجود در حوزهٔ تاریخ فرهنگی را می‌توان در دو دستهٔ کلی دسته‌بندی کرد: الف) شناخت تاریخ فرهنگی شامل تاریخچه، تعریف، مبانی نظری، نظریه‌ها و نظریه‌پردازان، معرفی آثار شاخص، طرح موضوعات و مسائل اصلی و تحلیل و نقد آن‌ها؛ ب) اِعمال تاریخ فرهنگی شامل شناخت منابع، موضوعات، روش‌ها و رویکردها و ارائهٔ راهکارها. در این مقاله با بررسی منابع فارسی موجود به نقد سِیر مطالعات انجام‌شده در حوزهٔ تاریخ فرهنگی در ایران پرداخته‌شده و با توجه به کاستی‌های پژوهش‌های موجود، راهکارهایی به‌منظور نظام‌بخشی به پژوهش‌های آتی جهت شناخت عمیق‌تر و رشد و شکوفایی این جریان و بهره‌گیری از آن در تاریخ‌نگاری ایران، ارائه شده است. داده‌‌ها نشان می‌دهد که پراکندگی زمانی و ناپیوستگی موضوعیِ در انتشار منابع  به چشم می‌خورد و همچنین در این حوزهٔ دانش، مبانی نظری، نظریه‌پردازان و منتقدان، روش‌ها و مصادیق آن به‌طور کامل معرفی نشده و جای خالی نقدها و تحلیل‌ها به‌وضوح مشهود است. نتایج (راهکارهای) ارائه‌شده عبارت‌اند از: 1) تعریف سِیر مطالعاتی؛ 2) تعیین اولویت‌های ترجمه؛ 3) نقدوتحلیل موضوعات تاریخ فرهنگی؛ 4) تلاش برای ایجاد سنت ایرانیِ تاریخ فرهنگی با بهره‌گیری از نظریه‌های درون‌فرهنگی؛ 5) توجه به شاخص‌های اصلی تاریخ فرهنگی و پایبندی به آن، پرهیز از خّلطِ مباحث.

Critique of the course of cultural history in Iran

Cultural history is an interdisciplinary approach to historiography that seeks to interact with the two main areas of the humanities i.e. history and culture. In general, existing Persian sources in the cultural history domain can be classified into two categories: a) Knowing cultural history, including: history, definition, theoretical bases, theories and theorists, introducing significant works and, presenting main issues as well as their analyses and criticisms; b) Applying cultural history, including: recognizing sources, topics, methods and approaches and providing solutions. In this research, taking into account the available Persian sources, the evolution of critical studies in the field of cultural history in Iran was analyzed and with respect shortcomings in existing researches, solutions were presented in order to systematize future researches for profound understanding and growth of this trend and its application to Iranian historiography. The data show that firstly there is a temporal dispersion and secondly there is a thematic discontinuity in the publication of sources as well as in this field of knowledge, theoretical foundations, theorists and critics, their methods and examples are not fully introduced and gap of critiques and analyzes is clearly evident. The results (solutions) presented are: 1) Defining an evolutionary study; 2) Determining translation priorities; 3) Providing critique and analysis of cultural history issues; 4) Trying to create the Iranian cultural history tradition by using intracultural theories; and 5) Paying attention to the main features of cultural history and adhering to it, avoiding confusion of main topics of cultural history.