پدیدار زیست‌محیطی در اندیشه سیاسی ایران باستان

دیدگاه انسان تاثیر مستقیم بر محیط‌زیست دارد. در دورهٔ مدرن انسان خود را جای خداوند قرار داد و طبیعت را به سلطه کشیده است. نتیجهٔ سلطه بر طبیعت، تجاوز به حریم‌های آن و بر‌هم‌زدن چرخهٔ طبیعت بوده است. در عهد باستان انسان همیشه خود را در داخل هستی تعریف می‌کرد و اعتقاد داشت که نمی‌توان و نباید چرخهٔ طبیعت را برهم ‌ریخت. نحوهٔ تعامل انسان با طبیعت و محیط‌زیست در دوره‌های گوناگون بسیار متغیر و گاه متناقض بوده است. وجود دیدگاه زیست‌محور و پذیرش این اصل که انسان جزئی از طبیعت است و حیات او به حیات محیط پیرامونش بستگی دارد، باعث بروز رفتارهای مبتنی بر احترام به طبیعت و محیط‌زیست شده است. ایرانیان باستان نیز به‌عنوان یکی از اولین تمدن‌های شکل‌گرفته در جهان همواره در مسائل انسانی و زیست‌محیطی پیشرو بوده‌اند. قوانین حاکم در دوران کهن مبتنی بر الگوهای اعتقادی بوده است و سیاست‌های حکمرانی آن دوران با تاسی از پندارهای حفاظت از عناصر محیطی آب‌وخاک، گیاه و حیوان شکل گرفته است. در این مقاله علاوه بر بررسی دیدگاه زیست‌محور در اسطوره‌های به‌جا مانده از ایران باستان و همچنین کاوش در منابع آئین زرتشت و کتاب اوستا، به چگونگی ارتباط سیاست‌های شاهان و حکمرانی با اندیشه‌های زیست‌محیطی پرداخته شده است. نتیجه نشان می‍دهد که ایرانیان باستان با نگرشی زیست‌محور و با استفاده از گزاره‌های مذهبی سعی بر تقدس عناصر چهارگانه و تاکید بر حفظ آن داشته باشند.

Environmental phenomenon in the political thought of ancient Iran

The human perspective has a direct impact on the environment. In the modern era, man has considered himself in the place of God and has dominated the nature that has resulted in encroachment upon its privacy and disruption of its cycle. During antiquity, man always defined himself within the universe and had firm belief that the cycle of nature could not and should not be disrupted. The manner of man’s interactions with nature and the environment has been varied and sometimes contradictory in different periods. The existence of a biocentric view and the acceptance of the principle that man is part of nature and his life depends on the surroundings, has led to behavioral occurrence based on the respect for nature and the environment. Ancient Iranians, too, as one of the world’s first civilizations, have always been at the forefront of human and environmental issues. The laws governing the ancient world were based on belief patterns, and the governing policies of that time were based on the notion of the protection of the environmental elements of soil, water, plants and animals. In this article, apart from examining the biocentric perspective on the remaining myths from ancient Iran, as well as exploring the sources of Zoroastrianism and the Avesta, the relationship between the policies of kings and rulers and environmental ideas is discussed. This article shows that ancient Iranians with a biocentric attitude and using religious propositions tried to satisfy the four elements of nature and emphasized its preservation.