رویکرد جامعه‌شناختی احمد اشرف به تاریخ ایران از خلال مسئلۀ توسعه‌نیافتگی

مسئلۀ محوری احمد اشرف در بررسی جامعه‌شناختی تاریخ ایران، تبیین موانع تاریخی تحقق نظام سرمایه‌داری بورژوازی و جامعۀ مدنی است. اشرف به‌منظور توضیح و تبیین مسئلۀ مذکور، ابتدا درصدد شناخت ویژگی‌ها و سازوکارهای حاکم در تاریخ ایران بر اساس مفاهیم «نظام آسیایی» و «نظام فئودالی» در اندیشه‌های مارکس و مفاهیم «نظام پاتریمونیال» و «شهر شرقی» در جامعه‌شناسی ماکس وبر و مفهوم «نظام ملوک‌الطوایفی» رایج در ادبیات تاریخی ایران، برآمده است. وی در گام بعدی بر اساس مقدمات تحلیلی مذکور، به تبیین موانع تاریخی شکل‌گیری نظام بورژوازی و سرمایه‌داری در تاریخ ایران پرداخته است، زیرا اشرف یکی از نمایندگان گفتمان قائل به اصالت الگوی توسعه بر اساس نقش‌آفرینی طبقۀ متوسط شهری یا بورژوازی است. بر اساس یافتۀ پژوهش حاضر، دیدگاه اشرف در مورد موانع تاریخی توسعۀ جامعۀ ایرانی در سه سطح به‌هم پیوستۀ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی درخور توجه است. سلطۀ نظام‌های آسیایی، پاتریمونیال و ملوک‌الطوایفی در عرصۀ سیاسی، پیوستگی‌های اجتماعات عشایری، روستایی و جامعۀ شهری در عرصۀ اجتماعی و وحدت شیوه‌های تولید کشاورزی و صنایع‌دستی و پیشه‌وری در عرصۀ اقتصادی، ازجمله عواملی است که اشرف به‌عنوان موانع تاریخی شکل‌گیری بورژوازی و رشد «سرمایه‌داری ملی» در تاریخ ایران مطرح کرده است.

Sociological Thoughts of Ahmad Ashraf About the Underdevelopment of Iran

The central issue of Ashraf in reviewing Iran’s history is to explain the historical obstacles of the formation of the capitalist system of the bourgeoisie and civil society. Ashraf to Description of the above problem has used the concepts of &Asian system& and &feudal system& in Marx’s thoughts, and the concepts of “Patrimonialism” and “the Oriental City” in the sociology of Max Weber. As he has used the native concept of the &MulukalTawaiifi” to analyze some of the characteristics of the social and political life of the nomadic societies and their effects on social and political life of Iran. Ashraf, one of the representatives of the discourse of democratic and capitalist development pattern based on the role of the middle class or bourgeoisie. Ashraf’s views on the historical barriers of Iranian society development are remarkable at three levels of political, social and economic interconnectedness. The dominance of Asian systems and the patrimonial and the Muluk alTawaiifi in the political arena, Nomadic, rural, and urban community associations in the social arena And the unity of the methods of agricultural production and handicrafts were the factors that Ashraf has raised as historical obstacles to the realization of feudalism and the growth of &national capitalism& in Iranian history.