کرونا، بازگشت به خانه و برآمدن الگوی نوظهور زنان خانه‌دارِ مجازی

کرونا در دو موج پیاپی نهادهای اجتماعی عمده سنتی و مدرن در ایران را به تعلیق در آورد. خیلی‌ زود هیئت‌ها، مساجد و مناسک دینی و به‌تدریج خیابان و رستوران‌ها و پارک‌ها و سینماها و کافه‌ها بسته شدند. در مقابل این دو موج تعلیق‌کننده، که همچنان هم با قوت بسیار باقی‌ است، دو نهاد فضای مجازی و خانه نیز تقویت شدند و بار تداوم امر اجتماعی و فرهنگی و حتی آموزشی را در ایران سال 1399 به دوش کشیدند. به نظر می‌رسد در شرایطی که کرونا جامعه را به تعلیق درآورده، این «زنِ مجازی» است که در تقاطع خانه و فضای مجازی بار تداوم امر اجتماعی در ایران امروز را به دوش می‌کشد. هدف از این مقاله معرفی این نهاد اجتماعیِ زنانه نوینی است که از میانهٔ تعلیق سنت و مدرنیته مردانهٔ ایرانی در حال ظهور است. در این مقاله از چارچوب نظری نعمت‌اله فاضلی دربارهٔ بازگشت غیرسنتی به خانه و نظریهٔ ظهور «خانهٔ فعال» در کرونا، و نظریهٔ سایبورگ دانا هاراوی دربارهٔ ویژگی‌های زنانه انسانِ آمیخته به تکنولوژی و همچنین، برخی پژوهش‌های انجام‌شده درباره تاثیر فضای مجازی بر زنان و تحلیل کیفی محتوای اینستاگرامی به‌هنگام شیوع اول کرونا (اسفند 98 تا خرداد99) استفاده شده است. یافته‌های این مقاله نوید ظهور نسل تازه‌ای از «زن نوین ایرانی» است؛ نسل سومی از زنان پساسنتی‌‌پسامدرن، که نه چون زنان سنتی (بخشی از خانه)، و نه چون زنان مدرن (بخشی از خیابان)، بلکه شهروندی مولّد در «خانه‌‌اینستاگرام» هستند و «فاعلیت زنانه‌»ای از خود بروز می‌دهند که در چارچوب زنانگی تحقیرشدهٔ دوران سنتی و مدرن نمی‌گنجد.

corona pandemic: return to home and emerging a new generation of digital-housewives in iran

corona pandemic has suspended two major social institutions in iran; traditional institution: mosques, holy shrines, ramadan and muharram religious rituals were shut down very soon; as far as modern institutions concerned, i.e. malls, cinemas, coffee shops, universities, parks and restaurants they faced closure gradually. instead of these two social structures, other two marginal institutions, internet and home, have taken responsibility to endure the fading social, cultural and even educational affairs. it seems that in intersection of home and internet, there is a “digital woman” maintaining “the social”, which we aim to introduce. this new feminine institution has risen within masculine iranian tradition and masculine modernization. we use nematollah fazeli’s viewpoint about iranian “nonetraditional return to home” in semiquarantined corona days and his idea about appearance of unprecedented “active home” in the pandemic. we also use donna haraway’s “a cyborg manifesto” about the feminine characteristics of mixed humantechnology condition, to get qualitative analysis of persian instagram content in first wave of pandemic (between march and june 2020). the result implicates the appearance of a new generation of iranian women, neither a traditional housewife as part of private home; nor a modernized one as part of public street; but a posttraditionalist/postmodernist creative citizen inside “instahomes”, representing an feminine agency which doesn’t fit in the marginalizing borders of traditional and modernist patriarchal structures.