سازوکارها و قانونمندی‌های حاکم بر قفل‌شدگی توسعۀ منطقه‌ای در استان خوزستان

توسعه‌یافتگی و برنامه‌ریزی برای رسیدن به آن همواره از دغدغه‌های جدی کشور بوده است؛ اما به‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته، توسعهٔ منطقه‌ای با قفل‌شدگی همراه شده ‌است. مسئلهٔ مقاله حاضر این است که چرا منطقه خوزستان با معضلات دیرینی روبه‌رو است در حالی که منابع و ظرفیت بسیار بالای توسعه را در خود داراست؟ برای پاسخ به این مسئله مدلی از مکانیسم‌های مولّد بر اساس یک ایده برساخته شده ‌است، به‌طوری که اگر آنها موجود باشند و به طریق مورد انتظار عمل کنند، دلیل رخدادها و چرایی شرایط موجود منطقه را تبیین خواهند کرد. این مقاله در قالب پارادایم رئالیسم انتقادی از منطق پس‌کاوی استفاده کرده است و علاوه بر تبیین، نگاهی انتقادی به موضوع مورد بررسی دارد. مدل تبیینی حاصل از این تحقیق دارای یک هسته (مفهوم استخراج) است که به دنبال خود پنج مفهوم دیگر را ایجاد کرده است: زهکشی از منظر محیطی؛ انحصارخواهی از منظر اقتصادی؛ تسلط مرکز در عین تفویض اختیار به پیرامون از منظر سیاسی؛ هم‌سرنوشتی با جمع جبری صفر از منظر اجتماعی و وابسته‌سازی از منظر فرهنگی؛ که در مجموع زیربنایی نافذ و سبب‌ساز در تحولات منطقه را شکل داده‌اند و غلبه این تفکر بر برنامه‌ریزی منطقه به مثابهٔ یک گفتمان میان‌رشته‌ای طی چنددهه گذشته، سبب حاکم شدن برخی سازوکارها و قانونمندی‌های قفل‌کنندۀ توسعه در منطقه شده است. برای مواجهه با این مسئله، لزوم توجه به برنامه‌ریزی یکپارچه و تغییر تفکر استخراجی در شیوهٔ سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت منطقه‌ای و ملی ضروری است.

mechanisms and rules governing the lock-in of regional development in khuzestan province of iran

the debate on planning and development to achieve it has always been a serious concern of the country. however, in spite of the efforts conducted, regional development has been associated with plenty of locksin and barriers. the question of this article is why the khuzestan region faces longstanding problems despite its abundant resources and high development capacity. to answer this question, a model of a productive mechanism has been developed based on an idea, so that if these mechanisms are present and act as expected, then the reasons for the events and the current situation in the region will be explained. this paper has used reproductive logic within the frame of critical realism paradigm. it has a critical look at the subject in addition to the explanation. the explanatory model of this research has a core (the concept of extraction) that has created five other concepts (environmental drainage, economic monopoly; the center’s dominance in the same time the delegation of authorities from a political point of view; cultural dependence and social fiction with a zerosum altogether from the social point of view). they, in aggregate, have formed the basis of regional development and the dominance of this thinking in the planning of the region over the past few decades, the mechanisms and rules that have been governing the lockin and barriers of regional development. to address this problem, it is necessary to pay attention to integrated planning and change the extractive thinking in regional and national policymaking, planning and management.