جامعه‌شناسی یک بحران: آسیب‌شناسی اجتماعی بحران آب در حوضه آبریز زاینده‌رود

حوضه آبریز زاینده‌رود به‌عنوان تنها رودخانه دائمی و پرآب فلات مرکزی در خطه‌ جمعیتی پرتراکم و اقلیم خشک و نیمه خشک است. در این حوضه به دلیل مدیریت و نظارت تاریخی دقیق، مسائل اجتماعی تقسیم آب به‌ندرت مشهود بود. بااین‌وجود از اواسط دهه 80 شمسی، این رودخانه به‌طور مداوم جریان طبیعی خود را از دست داده و تبدیل به رودخانه‌ای فصلی شده است. لذا اعتراضات زیادی نیز در استان‌های بهره‌بردار از این حوضه روی داده است. هدف از مقاله حاضر بررسی چرایی بحران آب در زاینده‌رود در دو دهه اخیر است. از آنجاکه شناخت مسائل مدیریت آب فراتر از فهم موضوع از منظر فنی بوده و در زمره علوم بین رشته‌ای قرار دارد، لذا شناخت مسائل و مشکلات در شیوه مدیریت منابع آب در حوضه زاینده‌رود نیز در ابعاد مختلفی در نظر گرفته شده است. بدین‌ترتیب این مقاله نیز با تمرکز بر رویکرد شناخت شکاف حکمرانی آب حوضه زاینه‌رود در بخش‌های مختلف پرداخته است. روش به کار برده شده برای این هدف، علاوه بر تحلیل اسناد و قوانین، مبتنی بر تحلیل مضمون قیاسی مصاحبه‌های تخصیصی با 30 کارشناس و خبره آب در بخش‌ها و استان‌های مختلف (اصفهان و چهارمحال و بختیاری) است. نتایج به دست آمده نشان داد که حکمرانی آب در حوضه زاینده‌رود برآمده از شکاف‌های مختلفی از جمله شکاف اجرایی، شکاف هدفگذاری، شکاف سیاستی، شکاف اطلاعاتی، شکاف ظرفیتی، شکاف سرمایه‌گذاری و شکاف مسئولیت‌پذیری است.

sociology of a crisis: the social pathology of the water crisis in the zayandeh-rood river basin

the zayandehrood river basin is the only permanent and waterrich river in the central plateau in a densely populated area with a dry and semiarid climate. due to precise historical management and supervision, the social problems of water distribution rarely happened. however, since the mid1980s, the river has steadily lost its natural flow and has become seasonal river. therefore, there have been many protests by stakeholder in the provinces. the purpose of this paper is to investigate the reason for the water crisis in the zayandehrood river basin has occurred over the last two decades. the knowledge of water management is beyond the technical understanding of the subject, and it is an interdisciplinary science, so it should be considered in different fields. thus, this article focuses on recognizing the water governance gap in the zayandehrood river basin in various sectors. the method used for this purpose, is analysis of documents, based on a comparative content analysis. also we conducted interviews with 30 water experts in different districts and provinces (isfahan, chaharmahal and bakhtiari). the results showed that water governance in the zayandehrood river basin resulted in various gaps, including executive gaps, targeting gaps, policy gaps, information gaps, capacity gaps, investment gaps, and responsibility gaps.