تاریخ انگاره میان‌رشتگی؛ گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر «تلفیق دانش» به رویکرد عمل‌گرایانه و مبتنی‌بر «حل مسئله»

تاریخ انگاره، در زمرۀ روش‌های جدیدی است که با رویکردی تاریخی، یک مفهوم و انگارۀ مشخص را بررسی و مهم‌ترین تغییراتِ مولفه‌ای در آن را شناسایی می‌کند و درنهایت نیز توسعه، تضییق، یا تغییرات اساسی‌ای که در طول تاریخ برای آن مفهوم ایجاد شده است را نشان می‌دهد. نگاهی تاریخی به مهم‌ترین تعریف‌ها در مورد میان‌رشتگی و گونه‌های مختلف آن نشان می‌دهد که میان‌‌رشتگی، ابتدا بیشتر مفهومی آرمانی و مربوط به دستیابی به «علم واحد» بوده است. در دوره مدرن نیز نخستین تعریف‌ها از میان‌رشتگی در راستای دستیابی به علم واحد هستند، اما این ایده به‌سرعت کنار گذاشته شده و «تلفیق دانش»، به‌عنوان اصلی‌ترین معیار، مطرح ‌شد و ازآن‌پس، کم‌کم رویکرد ابزاری به میان‌رشته‌ای در میانِ صاحب‌نظران شکل گرفت. کل‌گرایان، مهم‌ترین منتقدان رویکرد تلفیقی به میان‌رشته‌ای بودند و انتزاعی بودن بحث‌های مرتبط با «تلفیق دانش» را اصلی‌ترین آسیب آن می‌دانستند. نگاه انضمامی و مسئله‌محور، در این رویکرد کاملاً مشهود است و برهمین‌اساس نیز تعریف‌های مرتبط با میان‌رشتگی تبیین می‌شوند. همچنین، در قرن بیست‌و‌یکم شاهد محوریتِ رویکردِ کاربردی و توجه جدی به فرارشته‌ای هستیم. مفهوم‌‌سازی «فرارشته‌ای» کاملاً براساس میزانِ کاربردی بودن و بومی بودنِ مسائل موردنظر است. در گونۀ نخست فرارشته‌ای با «عبور از مرزهای دانش» و در گونه دوم، با «عبور از حوزه دانشی» روبه‌رو خواهیم بود؛ بنابراین، نگاه تاریخی به این انگاره، دو گذارِ اساسی را به ما نشان می‌دهد: 1) گذار از نگاه آرمان‌گرایانه و مبتنی‌بر رخنه‌های معرفتی به نگاه عمل‌‌گرایانه و مبتنی‌بر حل مسئله؛ 2) گذار از میان‌رشته‌‌ای به فرارشته‌ای.

history of ideas of interdisciplinarity: transition from an idealistic,iintegrative approach to a pragmatic, problem-solving one

interdiaciplinarity is one of the most significant phenomena of our time, but it is not an easy task to come up with a coherent and precise definition. evidently,the reason is the wide variety of opinion among the experts in this field. a historical approach toward the most practical definitions of interdisciplinarity and its different types can be very advantageous in this regard. the present research has aimed to show that that , in its early stage, interdiscipllinarity was merely an idealistic concept which was related to the development of ’unified science’. however, the more we move to the present time, the more tangible problems from the world outside we can deal with.  three main insights into the concept of interdisciplinary are based on &epistemic breaches&, °ree of integration&, and &the purpose of interdisciplinary research& and illustrate the aforesaid  conceptual transition. in the latter type, interdisciplinary researches are observed on the basis of their applicability. in the first two types, however, epistemological and knowledgerelated issues are at stake. the most recent concept of &transdisciplinarity& is also entirely based on the degree of applicability and locality of the issues in question. in the first type, we will face &crossing the boundaries of knowledge& and in the second one, we will &cross the field of knowledge&. among these terms, &multidisciplinary& has been far less controversial and there is a relatively good agreement on it. in this way, the cooperation of the disciplines is minimal.