آب‌ و سیاست: نگاهی به فرایند سیاسی شدن آب

بحرانِ آب یکی از جدی‌ترین مسائل پیشِ روی بشریت است که نیاز به اقدام فوری و اصولی دارد. در این زمینه، علوم انسانی، هریک از منظری، به این مسئله پرداخته‌‌اند. در این مقاله مهم‌ترین زاویه‌های روابط آب با بخش‌هایی از علوم انسانی و زیست جمعی انسان‌ها برجسته شده و این مسئله با ارائه شواهد آماری، توضیح داده شده است. پرسش از نقشِ آب در زندگی بشری و تاثیراتی که می‌تواند بر فرایندهای تمدنی بگذارد، و در پی آن، پرسش از چگونگی تاثیر فقدان آب بر روابط میان انسان‌ها، دولت‌ها، و تمدن‌ها در کانون توجه این مقاله قرار گرفته است. البته تمرکز مفهومی مقاله بر مسئلۀ روابط آب و سیاست و بیشترین تمرکز مصداقی بر کشور ایران و منطقه خاورمیانه است. مقاله با مروری بر ادبیات پژوهش و مبانی نظری بحث نشان می‌دهد که بحران آب می‌تواند درنهایت، ماهیتِ امر سیاسی را دگرگون، و مدنیت را تبدیل به بدویت کند. این احتمال از طریق بازخوانی شواهد تجربی و مصداق‌های گوناگونی همچون آب و جنگ، و آب و خشونت به راستی‌آزمایی گذاشته شده است. جمع‌بندی مقاله این است که آب باید به موضوعی برای پژوهش‌های «فرارشته‌ای» تبدیل شود و خروجی آن همچون گونه‌ای «مسئله‌شناسی تحلیلی» در اختیار «سیاست‌گذاری عمومی» قرار گیرد، تا بتوان برنامه‌ای کلان و جامع برای برخورد با این «فرابحران» تدوین کرد.

water, politics, hydropolitics, crisis, public policy

One of the most serious issues facing humanity is the water crisis that requires systematic and immediate action. It has been addressed from different viewpoints across academic disciplines. In this paper, the most important dimensions between water and some areas of human sciences and sociology of humans are highlighted. The question of the role of water upon human life, its effects on the processes of civilization, and subsequently how the lack of water effects the relations between people, nations, and civilizations are the focus of this article. Likewise, it clarifies the problems through quantitative analysis. The conceptual focus of this paper is on the relationship between water and politics in Iran and the Middle East. After a literature of review, it demonstrates how water crisis can finally change the essence of ‘the politics’ tremendously while turning civilization into primitivism. Empirical facts such as water and war, or water and violence are used to support this claim. The paper concludes that water should be the subject for transdisciplinary research. Its outcome, as a ‘problem identification’, paves the way for public policy to manage comprehensive plans and to cope with this huge crisis.