ارزیابی سهم تغییر اقلیم بر کاهش تراز آب دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین زیست‌بوم‌های آبی ایران است که در حال حاضر در شرایط بحرانی قرار گرفته و تغییرات زیادی در ویژگی‌ها و عملکردهای آن به‌وجود آمده است که افت تراز آب، کاهش بسیار شدید مساحت دریاچه و افزایش شوری آب، ازجمله این موارد است. هدف این مقاله، شناخت بهتر فرایندهای موثر بر نوسانات تراز آب دریاچه و ارزیابی سهم هریک از مولفه‌های تاثیرگذار است؛ ازاین‌رو، سیستم منابع و مصارف آب در محدوده حوضه آبریز دریاچه در قالب الگوی ون‌سیم طراحی شد. در طراحی الگو، اندرکنش و روابط متقابل مولفه‌های اثرگذار، شامل سدهای حوضه، برداشت از آبخوان‌ها، و متغیرهای اقلیمی، بر سطح دریاچه در مقیاس ماهانه در بازه زمانی 1393-1378 درنظر گرفته شد. پس از واسنجی الگو، روند تاثیرگذاری هریک از متغیرها بر تراز آب دریاچه با طراحی سناریوهای مختلف ارزیابی شد. یافته‌ها حاکی از این است که بهره‌برداری از سدهای حوضه (26 درصد) به‌همراه افزایش نیاز آبی (16 درصد) به‌ویژه در بخش کشاورزی، درمجموع سبب کاهش 42 درصدیِ جریان سطحی ورودی به دریاچه شده‌‌اند. متغیرهای اقلیمی نیز سهمی معادل 16 درصد داشته‌اند. در مورد نقش آبخوان‌های ساحلی دریاچه نیز، ‌هرچند آب‌نگاری معرف آبخوان‌ها، روند افت تراز آبخوان‌ها و پیشروی جبهه آب شور را در برخی از آن‌ها نشان می‌دهد‌، بااین‌حال تراز آب زیرزمینی ورودی به دریاچه، مقدارِ ناچیزی به‌دست آمد. لازم به ذکر است که میزان آب زهکشی‌شده از دریاچه به آبخوان‌های مجاور هم‌زمان با افت شدید سطح آبخوان‌ها، به‌دلیل دردسترس نبودن داده‌های موردنیاز، محاسبه نشد.