تحلیلی از مفهوم عام واژه «اسلام» در قرآن کریم؛ رهیافتی به سیمای انسان والا

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مفهوم عام واژه «اسلام» در قرآن کریم با استفاده از الگوی تحلیل و تفسیر مفهومی است. در این راستا، با استفاده از ترادف و تقابل واژه‎ها،  بافت و سیاق آیات، ارتباط آیات با یکدیگر و کشف شبکه معنایی حاکم در تمامی آیات شامل ریشه (س-ل-م)، مفهوم «اسلام» تحلیل شده است. معناشناسی ساختاری «اسلام»، با معانی «سلامتی و تسلیم شدن» گره خورده است. مفهوم‏‏شناسی «اسلام» در قرآن کریم از طریق مفهوم موافق، برابر با «توحید و تسلیم شدن در برابر خدای یگانه» بوده و ارتباط عمیقی با واژه «تعقل» دارد. مفاهیمی چون «کفر»، «شرک»، «جُرم»، «قَسط» و «بَغی» در تقابل مفهومی با واژه «اسلام» قرار گرفته‏اند. با بررسی بافت و سیاق آیات «اسلام»، ذو‏مراتب بودن مفهوم «اسلام» اثبات می‏گردد. و نهایتاً شبکه معنایی پدیدار گشته از واژه «اسلام»، درحقیقت ترسیم کننده سیمای انسان والا در قرآن کریم می‏باشد. «اسلام» در قرآن کریم تنها دین برگزیده، مقبول و مرضی نزد خداوند است و سعادت بشر در گرو تسلیم در برابر چنین دینی معرفی شده است. از این رو شناخت این دین انسان‏ساز، از طریق منبع اصلی آن، یعنی قرآن کریم، از اهمیت والایی برخوردار می‏باشد.

an analysis of the general concept of the word islam in the holy qur’an: an approach to the sublime man

in the present article, the word islam has been studied by scrutiny investigation in the holy quran. all verses related to the root of slm have been extracted and analyzed by employing the content analysis method.  in the holy qur’an, islam has been introduced as the only chosen, acceptable, and satisfying religion to god and human happiness depends on surrendering to such a religion. hence precise grasp of this humanizing religion is significantly important. following the understanding of this chosen religion, various definitions and perceptions of islam have been proposed. this variety has led to different readings and sometimes alien interpretations of islam religion and consequently the serious challenges have emerged in religious belief and religiosity. therefore, realizing the concept of islam through its main source, which means the holy quran, is necessary. in order to discover the system and nature of islam in the holy quran which depicts the appearance of a sublime human being, after semantic and conceptual analysis, the relations between verses containing “islam” word have ascertained.