بررسی و تحلیل وجوه فضل در تفسیرهای عرفانی

فضل، واژه و اصطلاحی دینی قرآنی و نیز یکی از صفات خداوند است. مفسران و راویان بسیاری به ابعاد گوناگون این مفهوم اشاره کرده‌اند و بر اساس آیات قرآن، کیفیت و نحوه بهره مندی از آن را برشمرده‌اند. در این بین، مفسران عرفانی که نمود فضل الهی را همسو با مسلک صوفیانه خود دیده‌اند، بحث‌های متعددی را بر اساس کتاب الله مطرح نموده‌اند. در این تحقیق، با عنایت به روش توصیفی تحلیلی، کاربست وجوه فضل در تفسیرهای عرفانی و آراء مفسران، بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مهم‌ترین وجوه فضل الهی در این آثار عبارت‌اند از 1. برتری دادن که شامل زیربخش‌هایی چون برتری دادن انسان به دیگر موجودات؛ برتری دادن پیامبران بر دیگر موجودات؛ برتری دادن قوم یهود بر دیگر قوم‌ها و برتری مجاهدان بر ترک‌کنندگان جهاد می‌شود 2. رزق و روزی 3. نعمت‌های الهی 4. پاداش الهی که مهم‌ترین آن، رضوان الهی است و 5. توبه. در نگاه مفسران، فضل الهی بر عدل الهی ارجحیت دارد که مبین پیشی گرفتن شفقت حق تعالی بر قهریت اوست.

Study and Analysis of the Elegance Aspects in Mystical Interpretations

Elegance is a religious – Quranic term and also one of the attributes of God. Many commentators and narrators have pointed to the various dimensions of this concept and based on the verses of Holy Quran, have enumerated the quality and manner of applying it. Since, mystical interpreters who have seen the manifestation of Divine elegance in line with their Sufi profession have raised several arguments based on the Book of God. In this research, considering the descriptive – analytical method, the application of elegance in mystical interpretations and the opinions of commentators has been investigated. The results of the research show that the most important aspects of Divine elegance in these works are: 1. Superiority, which includes subsections such as the superiority of human over other beings; The superiority of prophets over other beings; The superiority of the Jewish people over other nations and the superiority of the Mujahideen over the abandoners of jihad 2. (daily) portion 3. Divine blessings 4. Divine rewards, the most important of which is Divine Paradise and 5. Repentance. Divine elegance takes precedence over Divine justice from interpreters’ viewpoint, which indicates that the compassion of the Almighty surpasses His power.