بررسی تطبیقی چندمعنایی واژه «یَد» در قرآن کریم و نهج البلاغه در پرتو نظریه استعاره شناختی

«چندمعنایی» یکی از شاخه‌های دانش معناشناسی است. این شاخه از دانش به واکاوی وجوه متعدد معنایی با توجه به روابط هم‌نشینی واژگان در سطح جمله و بستر کلام می‌پردازد. واژه «ید» از اندام واژه‌هایی است که در سخن خداوند متعال مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پیشوای خطیبان و ادیبان امام علی(ع) از این واژه در خطبه‌های خود استفاده کرده است. ایشان با ظرافت خاص از این واژه برای مقاصد خود سود جسته‌اند. نوشتار حاضر چندمعنایی واژه «ید» را از میان واژگان چندمعنایی در قرآن کریم و نهج البلاغه مورد بررسی تطبیقی قرار می‌دهد. بدین منظور برخی از عبارات استعاری و مجازی موجود در قرآن کریم و نهج البلاغه که بر این واژه دلالت دارند، جمع آوری و بررسی شده است تا وجوه متعدد معنایی واژه «ید» مشخص شود. بی‌تردید فهم و دریافت معانی قرآن و نهج البلاغه، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست. با توجه به چنین ضرورتی، این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استخراج شواهد، به توصیف و تحلیل سیر تحول معنایی واژه «ید» در قرآن کریم و نهج البلاغه پرداخته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که معنای اصلی واژه «ید» به دلیل کاربردهای استعاری و مجازی دچار توسیع‌های معنایی و در نتیجه چندمعنایی شده است.

Comparative Study of “Hand” Polysemy in Holy Quran and Nahj Al Balaghah by Taking a Look on Cognitive Metaphor Theory

“Polysemy” is one of the semantics branches. This branch surveys and studies the various semantic aspects according to terms’ syntagmatic in a sentence and speech. The term “hand” is a body term which I paid attention by “Lord”. The present paper studies it amongst polysemy words in Holy Quran and Nahj Al Balaghah comparatively. Thus some metaphoric sentences and phrases which imply the mentioned term in Holy Quran and Nahj Al Balaghah are compiled and studied in order to find out various semantic aspects of term “Hand”. Understanding Quran and Nahj Al Balaghah meanings is not possible without understanding and knowing terms’ meanings undoubtedly. Based on such necessity, the present research describes and analyzes the evolution of term “hand” in Quran and Nahj Al Balaghah with descriptive – analytical method. Findings of the research show that the main meaning of “hand” exposed polysemy because of metaphoric and implicit applications.