مطالعه تغییرات بیوشیمیایی برگ استویا (stevia rebaudiana bertoni) تحت تاثیر منطقه کشت و نوع بسته‌بندی

سابقه و هدف: استویا یک گیاه دارویی ارزشمند شناخته شده است. با این حال پس از معرفی این گیاه به عنوان یک شیرین کننده طبیعی فاقد کالری، در جهان به شهرت رسید. در سال‌های اخیر با افزایش شمار بیماران دیابتی و افزایش مشکلات چاقی، در کشور ایران و همچنین مساعد بودن شرایط پرورش این گیاه در کشور، تقاضا برای استفاده از این گیاه افزایش یافته است. گام مهم پس از کشت و کار یک گیاه دارویی، داشتن برنامه‌ریزی مناسب جهت فرآوری و بسته‌بندی آن است. هدف از این مطالعه بررسی اثر منطقه و نوع پوشش بسته‌بندی بر میزان ترکیبات بیوشیمیایی گیاه استویا است. مواد و روش‌ها: این پژوهش پیرامون تاثیر منطقه و نوع پوشش بسته‌بندی بر کنترل کیفیت برگ‌های خشک شده گیاه استویا، در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملاٌ تصادفی با 4 تکرار طراحی و اجرا شد. بدین منظور نمونه‌های برگ جمع‌آوری شده از دو منطقه گرگان و آق‌قلا به ترتیب منطقه جلگه‌ای و نیمه بیابانی سایه خشک شدند. برگ‌های خشک شده به مدت سه ماه در بسته‌بندی‌های مختلف شیشه، پلاستیک، کاغذی و فوم نگهداری شدند. در نهایت کیفیت ظاهری نمونه و تغییرات ترکیبات شیمیایی عصاره برگ مورد بررسی قرارگرفت و صفات اندازه‌گیری شده شامل فنل کل از روش فولین سیوکالتیو، فلاونوئید کل با استفاده از روش رنگ‌سنجی آلومینیوم کلراید، فعالیت آنتی‌اکسیدانی (استفاده از روش dpph)، قند کل و قند احیاء نیز با استفاده از روش فهلینگ بودند. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بیشترین مقدار فعالیت آنتی‌اکسیدانی و همچنین بیشترین میزان قند کل در برگ‌های جمع‌آوری شده از منطقه آق‌قلا مشاهده شد که نسبت به منطقه گرگان این اختلاف معنی‌دار بود. فنل کل، فلاونوئید و قند احیاء تحت تاثیر منطقه قرار نگرفتند. در بین بسته‌بندی‌های استفاده شده بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی در شیشه‌های مربایی مشاهده شد که نسبت به بقیه تیمارها اختلاف معنی‌داری را نشان داد. میزان قند احیا نیز در بسته‌بندی پاکت‌های کاغذی و پاکت‌های پلاستیکی دارای بیشترین مقدار خود بودند. البته در پوشش‌های بررسی شده در میزان محتوای فنل و فلاونوئید کل و همچنین قند کل تغییر معنی‌داری حاصل نشد. اثر متقابل منطقه و بسته‌بندی بر میزان فعالیت‌ آنتی‌اکسیدانی، قند کل و قند احیاء اثر معنی‌داری را نشان داد. به طوری که نمونههای منطقه آق‌قلا نگهداری شده در شیشه فعالیت آنتی‌اکسیدانی حداکثری خود را حفظ کرد. نتیجه‌گیری: براساس نتایج بدست آمده، برگ‌های برداشت شده از منطقه آق‌قلا به لحاظ پتانسیل بیوشمیایی غنی‌تر از منطقه گرگان بود. همچنین برای برگ‌های خشک شده استویا ظروف شیشه جهت حفظ حداکثری توانمندی آنتی‌اکسیدانی برگ بهتر بوده و توصیه می شود که برای نگهداری طولانی مدت استویا برای مصارف خانگی در شیشه نگهداری شود.

Investigation with the biochemical variation of stevia leaves affected by cultivation location and packing type.

Background and objective: Stevia is a valuable medicinal plant. However, after the introduction of this plant as a natural sweetener without calories, rose to fame in the world. Recent years with the increasing number of patients with diabetes and obesity problems in Iran as well as favorable conditions for growing this plant in the country, demand for use of the plant has been increased. Important step after medicinal plant cultivation is proper planning for its processing and packaging. The aim of this study was to evaluate the effect of growing region and type of packaging on the biochemical compounds is Stevia plant. Materials and methods: A research was designed concerning the effect of growing region and the type of packaging, on the stevia dried leaves quality, based on the completely randomized factorial design with four replications. For this purpose, leaf samples collected from both Gorgan and Aghghala, two wet and semiarid lands, respectively. The harvested leaves were dried under shad conditions. Dried leaves were kept for three months in different packages including glass, plastic, paper and foam materials. Finally, the visual quality of samples and the variation of chemical compounds were investigated and the measured traits including total phenol (Folin Ciocalteau), total flavonoids the colorimetric method using aluminum chloride, antioxidant activity (DPPH), total sugar and reduced sugar (Fehling). Results: Analysis of variance showed that the highest antioxidant activity as well as the highest total sugar content was observed in the leaves of Aghghala area. This difference was statistically significant compared to Gorgan. Total phenols, flavonoids and reduced sugar were not affected by growing region. The highest antioxidant activity was observed in the samples stored in glass. The highest reducing sugar accumulation was observed in the samples which were stored in paper and plastic bags. The amount of reducing sugar in the paper and plastic packages was in the in its highest value. The investigated packages did not show significant difference in the total phenol and flavonoid contents as well as total sugar. The interaction effect between growing region and packaging type on the antioxidant activity, total sugar and reduced sugar showed a significant difference. As the plant samples collected from Aghghala region in which packaged in glass showed the highest antioxidant activity. Conclusion: According to the results, stevia which gathered from Aghghala region biochemically was more potent than the plants which were cultivated in Gorgan. It has been showed that dried leaves of stevia which were stored in glass had the highest antioxidant activity. Thus it recommended that, for long term storage especially for home usage, the dried leaves of stevia stored in glass containers.