درک و حل تعارض بین اجتماعات محلی و نیروهای حفاظت از جنگل (مطالعه‌ای در استان گلستان)

سابقه و هدف: منافع متنوع جنگل و رویکردهای مختلف مدیریتی آن، طبیعتا تعارضاتی را بین ذینفعان و دست اندرکاران پدید می آورد. در همین راستا قوانین و مقرراتی در طول زمان با هدف حفاظت و پایداری اکوسیستم‌های جنگلی وضع شده است. تعارضات در مدیریت جنگل‌ها یک موضوع طبیعی است. ازاین‌رو، مهم است که اجتماعات محلی جنگل‌نشین تعارض‌های به‌وجود‌آمده را درک نموده و راه‌‌حل درست آنها را بدانند. به‌طوری‌که ادراک و آگاهی اجتماعات محلی از نوع و میزان تعارض با نیروهای حفاظت، نقش مهمی در مدیریت پایدار جنگل‌ها دارد. در همین رابطه، تحقیق پیش‌رو با هدف بررسی درک و حل تعارض بین اجتماعات محلی و نیروهای حفاظت از جنگل در حوزه آبخیز زرین‌گل استان گلستان انجام شد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش از رویکرد کمی و اثبات‌گرا استفاده شد. جامعه آماری تحقیق، تعداد 485 خانوار از اجتماعات محلی جنگل‌نشین شش حوزه آبخیز زرین‌گل استان گلستان است که 190 خانوار به‌عنوان تعداد نمونه به شیوه سیستماتیک تصادفی انتخاب شدند. پرسش‌نامه، ابزار سنجش ادراک اجتماعات محلی و رویکردهای اعمال‌شده مدیریت تعارضات بود. روایی صوری پرسش‌نامه از طریق نظرات کارشناسان منابع طبیعی تایید و میزان پایایی آن نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. پس از گردآوری اطلاعات به شیوه پیمایش، تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss-25 از طریق آزمون‌های کروسکال‌والیس و همبستگی اسپیرمن انجام شد.نتایج و یافته‌ها: نتایج نشان داد، تفاوت معنی‌داری در ادراک اجتماعات محلی از تعارضات با نیروهای حفاظت از جنگل در سطح 99 درصد وجود دارد. به‌طوری‌که درک زمینه‌ای آنها با میانگین 09/2 بیشتر از درک پاسخ طبیعی‌شان نسبت به تعارضات بوده است . در همین راستا راهبرد همکاری و مصالحه بیشترین استفاده را در بین اجتماعات محلی در مدیریت تعارضات با نیروهای حفاظت از جنگل نسبت به راهبرد‌های اجتناب و رقابت داشت. همچنین، افرادی که درک بالاتری از تعارض داشتند، از دو روش همکاری و اجتناب بیشتر در حل تعارضات استفاده کرده‌اند. در مقابل، افرادی از راهبرد تنش و مقابله در مدیریت تعارضات بهره برده‌اند که سطح درک پایین‌تری نسبت به وجود تعارض داشتند. همچنین نتایج تعیین همبستگی بین ادراک حاصل از تعارض اجتماعات محلی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نشان داد که ادراک اجتماعات محلی از تعارضات با سه متغیر سن در سطح 05/0، وسعت اراضی کشاورزی تحت اختیار و میزان درآمد سالانه در سطح 01/0 معنی‌دار و بین آنها رابطه مثبتی وجود دارد. به‌بیان‌دیگر، با روند صعودی متغیرهای یادشده، میزان درک اجتماعات محلی از تعارضات افزایش یافته است. از سویی، یافته‌ها نشان‌دهنده رابطه منفی و معنی‌دار سطح سواد افراد مورد ‌مطالعه با درک آنها از تعارض با نیروهای حفاظت از جنگل در سطح 01/0 است.نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی درک اجتماعات محلی از نوع و میزان اختلافات می‌تواند در بهره‌گیری از شیوه‌های ترکیبی مدیریت آنها تاثیرگذار باشد. در همین راستا اجرای فعالیت‌های تسهیل‌گری در رابطه با گسترش دامنه ارتباطات و تعاملات اجتماعی (تقویت سرمایه اجتماعی)، افزایش دانش و آگاهی بهره‌برداران (نسبت به تبیین نظام مالکیت و مسئولیت‌پذیری آنان) و زمینه‌سازی معیشت مکمل یا جایگزین در روستاها برای کاهش وابستگی اجتماعات محلی به محصولات جنگلی از مهمترین پیشنهاد‌های کاهش تعارضات در منطقه مورد ‌مطالعه است. در کنار این نمی توان نقش اساسی سیاست گذاری، اجرا و نظارت بر اقدامات موثر از سوی کارگزاران متولی مدیریت جنگل را نادیده انگاشت.

understanding and resolving conflicts between local communities and forest guards (case study: golestan province)

background and objectives: the varied benefits of the forest and its diverse management approaches give rise to conflicts among stakeholders. in this context, laws and regulations have been established over time to protect and sustain forest ecosystems. conflicts in forest management are a natural phenomenon, making it crucial for forest-dependent communities to comprehend and appropriately resolve arising conflicts. the perception and awareness of local communities regarding the type and level of conflict with conservation forces play a pivotal role in sustainable forest management. in this regard, the present study aimed to examine the understanding and resolution of conflicts between local communities and forest conservation forces in the zarrin-gol watershed area of golestan province, utilizing a quantitative and deductive approach.methodology: in this study, 485 households from forest-dependent communities were selected in six watersheds of the zarrin-gol area in golestan province. approximately 190 households were chosen as the sample using systematic random sampling. a questionnaire served as a tool to measure the perception of local communities and the applied approaches to conflict management. the face validity of the questionnaire was confirmed through the opinions of natural resource experts, and its reliability was established by calculating the cronbach’s alpha coefficient. following data collection through a survey, data analysis was conducted using spss-25 software with the kruskal-wallis and spearman correlation tests.results: the results indicate a significant difference in the perception of local communities regarding conflicts with forest protection forces at a 99% confidence level. their contextual understanding, with an average of 2.09, was higher than their innate response to conflicts. cooperative strategies and compromise were predominantly employed by local communities in managing conflicts with forest conservation forces, as opposed to avoidance and competition strategies. additionally, individuals with a better understanding of conflict tended to use cooperation and avoidance more in conflict resolution. conversely, those with a lesser understanding of conflict tended to rely on stress and confrontation strategies in managing conflicts.conclusion: in general, the local communities’ comprehension of the nature and extent of disputes can significantly impact the utilization of comprehensive conflict management methods. implementing facilitative activities to broaden the scope of communication and social interactions, strengthening social capital, increasing knowledge and awareness of the rural environment (including the explanation of ownership systems and responsibilities), and establishing alternative livelihoods in rural areas to reduce the dependency of local communities on forest products are among the most crucial recommendations for mitigating conflicts in the study area.