بررسی برخی ویژگی‌های زیستی سوسک چوب‌خوار شاخک‌بلند سیاه morimus verecundus (col.: cerambycidae) در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی

سابقه و هدف: ناحیه رویشی هیرکانی همه‌ساله توسط عوامل مختلفی مورد ‌آسیب قرار می‌گیرد. آفات نیز یکی از مهمترین این عوامل هستند که در سطوح وسیع خسارت‌های زیادی را به پوشش جنگلی (راش، توسکا، افرا، ممرز و ...) وارد می‌کنند. یکی از آفات چوب‌خوار درختان مهم جنگلی در ایران، سوسک چوب‌خوار شاخک‌بلند سیاه (morimus verecundus) است.مواد و روش‌ها: در این پژوهش، زیست‌شناسی این حشره روی چوب توسکا و راش در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی در استان گلستان طی سال‌های 1378-1383 مطالعه شد. مطالعات در آزمایشگاه بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 12 تکرار انجام شد و هر قفس پرورش (حاوی یک جفت حشره کامل نر و ماده) به‌عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. شرایط آزمایش در این پژوهش، دوره نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دمای 5±25 درجه سلسیوس بود. مطالعات صحرایی در کانون‌های اصلی آلودگی در دو ایستگاه جنگل‌های درازنو شهرستان کردکوی (درخت راش) و جنگل‌های جعفر‌آباد شهرستان گرگان (درخت توسکا)، از نیمه دوم اسفند شروع شد. مطالعات در صحرا بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 50 تکرار انجام شد و هر تنه درخت محصور‌شده به‌وسیله توری به‌عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. به‌منظور بررسی چرخه زندگی آفت، در زمان شروع فعالیت آفت در بهار، هر هفته تعدادی از کنده‌های آلوده به آزمایشگاه منتقل و به‌وسیله اره موتوری شکافته شده و لاروها، یا حشرات کامل موجود در داخل آنها جمع‌آوری شد. مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی بر پایه طرح کامل تصادفی انجام شده و میانگین و انحراف معیار پارامترهای بیولوژیکی مورد ‌مطالعه بر‌اساس روش‌های آماری متداول محاسبه شده و برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و رسم نمودار از نرم‌افزار اکسل 2010 استفاده شد.نتایج و یافته‌ها: نتایج نشان داد ظهور حشرات کامل از اوایل فروردین شروع شد و اوج ظهور در اواسط اردیبهشت بود ولی سپس در اواخر مهر به‌دلیل خروج حشرات نسل جدید، حشرات کامل به تعداد کم مشاهده و در اوایل آبان نیز خاتمه پیدا کرد. متوسط طول دوره قبل از تخم‌گذاری 2±9 روز، متوسط طول دوره‌ تخم‌گذاری 57/1±1/8 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 61/12±1/99 عدد، متوسط طول دوره‌ جنینی 29/2±9/8 روز و میانگین درصد تخم‌های تفریخ‌شده 1/4±8/95 و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به‌ترتیب 5/16±5/77 و 2/18±5/90 بود. در شرایط آزمایشگاهی، در اوایل فروردین و چند روز بعد از رهاسازی حشرات کامل داخل قفس‌های پرورش، فعالیت تغذیه‌ای آنها از پوست شاخه‌های نازک توسکا و راش آغاز شد. متوسط طول دوره قبل از تخم‌گذاری 1/4±7 روز، متوسط طول دوره‌ تخم‌گذاری 47/1±75/10 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته‌شده 5/0±77/51 عدد، متوسط طول دوره‌ جنینی 01/1±75/9 روز و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به‌ترتیب 7/11±107 و 77/12±5/100 بود. تعداد سنین لاروی چهار عدد و لارو سن چهار در قسمت‌های عمیق تنه، محفظه‌ شفیرگی تشکیل داده و به شفیره تبدیل شد. شفیره‌ها بعد از 45 تا 60 روز تبدیل به حشرات کامل شدند. حشرات کامل در طول زمستان، در محفظه‌ شفیرگی تا بهار سال آینده باقی ماندند. چرخه‌ زندگی این حشره دو سال طول ‌کشید.نتیجه‌گیری: مطالعه پرورش آزمایشگاهی آفت با استفاده از چوب توسکا و تکمیل زندگی آفت در آزمایشگاه برای اولین بار انجام شد. فعالیت جفت‌گیری و تخم‌ریزی به مقدار کم در روز مشاهده شد. طول عمر حشرات کامل این گونه مانند سایر گونه‌های این جنس طولانی بوده و سبب می‌شود که حشره قادر به زمستان‌گذرانی باشد و بتواند بیشتر از یکسال زنده بماند. برای تکمیل و بهینه‌سازی پرورش آفت در عرصه‌های طبیعی، همچنین حفاظت پایدار جنگل، مطالعات گسترده‌ و تکمیلی در این زمینه در آینده مورد‌نیاز است.

study of some biological properties of xylophagous beetle, morimus verecundus in laboratorial and field conditions

background and objectives: the hyrcanian region is damaged every year by various factors. pests are also one of the most important factors causing large-scale damage to the forest cover in the north of the country. morimus verecundus, is one of the most important pests of beech, alder and other forest trees in iran.methodology: in this research, the biology of this insect was studied on alder and beech wood specimens in laboratory and field conditions in golestan province during 2000-2005. studies in the laboratory were conducted based on a completely randomized design in 12 replications and each breeding cage (containing a pair of adult male and female insects) was considered as a replication. the test conditions in this research were 25±5 °c., 60±5% r.h, 14:10 l.d. field studies in the main centers of pollution in the two stations of derazno and jafarabad forests started in the second half of the march. studies in the field were conducted based on a completely randomized design in 50 replications and each tree trunk enclosed by a net was considered as a replication. to investigate the life cycle of the pest at the time of the pest’s activity in the spring, a number of infected logs were taken to the laboratory every week and split with a chainsaw and the larvae or complete insects inside them were collected. laboratory and field studies were conducted based on complete random design and the mean and standard deviation of the studied biological parameters were calculated based on common statistical methods.results: the results showed that the emergence of adult insects started from the early days of the april and the peak of emergence was in the middle of the may, but then at the end of october due to the emergence of new generation insects, complete insects were observed in small numbers and ended in early november. the female began to oviposit in 9±2 days after emergence and the mean of oviposition period 8.1±1.57 days, the average number of deposited eggs by each female was 99.1±12.61, the average embryonic period 8.9±2.29, white elliptical eggs hatched 95.8±4.1 days after oviposition and the average longevity of male and female insects was 77.5±16.5 and 90.5±18.2, respectively. in laboratory conditions, at the beginning of april and a few days after releasing the whole insects into the rearing cages, their feeding activity started from the bark of the thin branches of alder and beech. the average length of the pre-ovulation period is 7±4.1 days, the average length of the egg-laying period is 10.75±1.47 days, the average number of eggs laid is 51.77±0.5, the average length of the embryonic period is 75.1±1.01 9 days and the average longevity of male and female insects was 107±11.7 and 100.5±12.77 respectively. the number of larval stages was four and the fourth instar larvae formed in the deep parts of the trunk pupal chamber and pupated. the pupae emerged to adults after 2 months in december. adults stayed in the pupation cell over winter and left them in the next spring. therefore, the life cycle completed in two years.conclusion: the study of pest breeding using alder wood and completing the life of the pest in the laboratory was done for the first time. mating and egg-laying activities were rarely observed during the day. the lifespan of complete insects of this species is long, like other species of this genus and it makes the insect able to survive the winter and survive for more than one year. to complete and optimize the pest breeding in natural areas as well as sustainable forest protection, extensive and complementary studies in this field are needed in the future.