بررسی فراوانی قارچ‌های پلی‌پور و ارتباط آن با عوامل فیزیوگرافی (مطالعه موردی: جنگل‌های نکا- استان مازندران)

سابقه و هدف: کره زمین به‌عنوان بستر حیات انسان و سایر موجودات از چندین اکوسیستم قابل تشخیص تشکیل شده است که هریک از آنها در ارتباط با سایرین نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. یکی از آن اکوسیستم‌ها، جنگل است. از ‌نظر علم اکولوژی، جنگل یک اکوسیستم کامل و پیچیده بوده که کامل بودن آن نیاز به تعادل بسیاری از نیروها به لحاظ کمی و کیفی دارد، در این تعادل قارچ‌ها یکی از منابع مهم موجود در اکوسیستم‌ها بوده که در حیات دیگر موجودات زنده نقش داشته و به‌عنوان بخشی از تنوع زیستی جنگل محسوب می‌شوند. ازاین‌رو، شناخت شرایط اکولوژیکی و فراوانی قارچ‌ها، قدم اولیه برای مطالعات بوده که هر اندازه کامل‌تر باشد، طرح‌های تحقیقاتی و برنامه‌های اجرایی موفق‌تر خواهند بود. به همین منظور، مطالعه پیش‌رو به بررسی ارتباط عوامل فیزیوگرافی با قارچ‌های پلی‌پور در جنگل‌های نکا در استان مازندران پرداخته است.مواد و روش‌ها: منطقه مورد ‌مطالعه بر‌اساس کتابچه طرح و نظر کارشناسان طرح جنگل‌داری انتخاب شد. پس از جنگل‌گردشی اولیه در یک نیمرخ ارتفاعی، مجموعه‌های مورد‌ بررسی انتخاب شدند. سپس بر‌اساس نقشه توپوگرافی 1:25000 جنگل به سه طبقه ارتفاعی تقسیم شد. طبقه اول با 400-200 متر ارتفاع از سطح دریا، طبقه دوم با ارتفاع 800-400 متر و طبقه سوم بیشتر از 800 متر ارتفاع از سطح دریا بوده است. در هر طبقه ارتفاعی، 30 قطعه‌نمونه (پلات 10 آری) به‌صورت تصادفی- سیستماتیک پیاده شد. فاصله بین پلات‌ها روی خط ترانسکت در هر طبقه ارتفاعی حداقل 500 متر در نظر گرفته شد. در هر قطعه‌نمونه بررسی‌ها انجام شده و نمونه‌ها برای مطالعات بعدی به آزمایشگاه انتقال داده شدند. شناسایی قارچ‌ها با بررسی خصوصیات ماکروسکوپی و میکروسکوپی و بوسیله روش‌های ارائه‌شده در منابع معتبر انجام شد. ثبت اطلاعات اکولوژی در فرم‌های جمع‌آوری داده‌ها انجام گردید. برای بررسی رابطه بین عوامل اکولوژیک مانند فصل، ارتفاع، جهت و شیب با فراوانی گونه‌های قارچ از جدول‌های توافقی دو طرفه و آماره کرامر و نیز همبستگی رتبه‌ای اسپیرمن استفاده شد. تجزیه‌و‌تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزارspss v.16  انجام شد.نتایج و یافته‌ها: نتایج نشان داد، از بین 1057 نمونه قارچ پلی‌پور جمع‌آوری‌شده، تعداد 39 گونه پلی‌پور شناسایی شدند. به‌طوری‌که این گونه‌ها روی 10 میزبان درختی و درختچه‌ای بودند. بیشترین فراوانی مربوط به قارچ trametes versicolor (حدود 22 درصد) بوده است. خانواده polyporaceae با تعداد 13 جنس و 20 گونه (50 درصد) دارای بیشترین فروانی و خانواده hapalopilaceae و schizoporaceae با یک جنس و یک گونه (3 درصد) دارای کمترین فراوانی بوده است. بیشترین تعداد قارچ به‌ترتیب در فصل پاییز با 382 مورد (36 درصد)، فصل تابستان با 371 مورد (35 درصد) و فصل بهار با 304 مورد (29 درصد) برآورد شد. قارچ جمع‌آوری‌شده در دامنه ارتفاعی 800-400 متر با 38 درصد از دو دامنه ارتفاعی 400-200 متر و 1200-800 متر بیشتر بوده است. در بررسی کلی فراوانی قارچ‌های پلی‌پور شناسایی‌شده با جهت‌ها در منطقه مورد‌ مطالعه، مشخص شد که جهت‌های شمالی با 54 درصد بیشترین فراوانی را داشته است. همچنین قارچ‌ها به‌ترتیب در شیب‌های 0 تا 25 درصد (با 56 درصد فراوانی)، شیب‌های 25 تا 50 درصد (با 42 درصد فراوانی) و در شیب‌های بالای 50 درصد (با 2 درصد فراوانی) بیشترین فراوانی را داشته‌اند.نتیجه‌گیری: از‌آنجایی‌که هر گونه تغییر در عملکرد جامعه قارچی می‌تواند در سلامتی و تولید جامعه گیاهی تاثیرگذار باشد، ازاین‌رو، مطالعه و شناخت ارتباط بین فراوانی قارچ‌ها با عوامل فیزیوگرافی برای حفظ سلامتی، تنوع، فراوانی و تولید قارچ‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

investigation of the polypores fungi abundance and physiographic factors (case study: neka forests - mazandaran province)

background and objectives: the forest is one of the terrestrial ecosystems. from the point of ecology science, the forest is a complete and complex ecosystem, the completeness of which requires the balance of many forces, quantitatively and qualitatively, in this balance, fungi are of the important sources in ecosystems affecting on the other organisms and are considered as a part of forest biodiversity. therefore, knowing the ecological conditions of fungi is the first step for studies, that if the study complete, the research project and implementation plans will be more successful. so that, this study investigated the effect of physiographic factors on the distribution of polypores fungi in neka forests of mazandaran province.methodology: the study area was selected by forest plan and expert opinion of forestry plan. after forest survey, the series were selected in altitude profile. then, the forest was divided into three altitude classes by 1:25000 topographical map. the first class was 200-400 meters a.s.l., the second class was 400-800 meters and the third class was above 800 meters a.s.l. in each altitudinal class, 30 10r-plots were random-systematically collected. the distance between the plots on the transect in each class was considered at least 500 meters. investigations were carried out on each sample and the samples were transferred to the laboratory. fungi identification was done by checking the macroscopic and microscopic characteristics and also using the methods in scientific sources. ecological information was recorded in the data collection forms. two-way agreement tables and kramer’s statistic and also spearman’s correlation were used to investigate the relationship between ecological factors such as season, altitude, aspect and slope with the abundance of fungi. analyzes were done by spss v.16 software.results:  the results showed that among the 1057 polypore fungi, 39 polypores fungi were identified. these species were on 10 trees and shrub as host. the highest abundance was related to trametes versicolor (about 22%). polyporaceae with 13 genera and 20 species (50%) has the most abundance and hapalopilaceae and schizoporaceae with one genus and one species (3%) has the lowest abundance. the highest number of fungi was recorded in seasons autumn with 382 cases (36%), summer with 371 cases (35%) and spring with 304 cases (29%). the results showed that the number of fungi that was collected in the altitude of 400-800 meters with 38% abundance were more than the two other altitude ranges. in the general survey, the abundance of polypore fungi identified with directions in the study area was determined that the northern aspect had the highest abundance with 54%. furthermore, fungi had the most abundant in slopes from 0 to 25% (with 56% abundance), 25 to 50% slopes (with 42% abundance) and in slopes above 50% (with 2% abundance), respectively.conclusion: since any change in fungal community function can affect the health and production of the plant community, it is necessary to study the relationship between the abundance of fungi and physiographic factors in order to maintain the health, diversity, abundance and production of fungi.