دیدگاه کارشناسان در ‌مورد تاثیر سیاست‌های دولت و بهره‌برداری ناپایدار توسط جوامع روستایی بر تخریب مراتع استان زنجان

عوامل متعددی باعث تخریب مراتع شده‌اند. پژوهش پیش‌رو با هدف بررسی تاثیر سیاست‌ها و مداخله‌های جوامع محلی بر کاهش مراتع از طریق روش کیفی نظریه داده‌بنیاد انجام شد. مشارکت‌کنندگان، 17 نفر از کارشناسان منابع طبیعی، محیط‌زیست و کشاورزی استان زنجان بودند که به شیوه نمونه‌گیری هدفمند و از طریق روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری مشخص و انتخاب شدند و با آنها مصاحبه شد. تحلیل داده‌ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی منجر به استخراج 427 مفهوم، 203 مقوله اولیه، 51 مقوله اصلی و 8 مقوله کانونی شد. مقوله‌های کانونی عبارت بودند از: کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی، تاثیر سیاست‌های دولت بر اراضی روستایی و مراتع، تغییر نظام اجتماعی- اقتصادی روستا و نظام بهره‌برداری، تاثیر مداخله‌های انسانی بر تخریب مراتع، نقش نهادها در حفاظت مراتع، بهره‌برداری ناپایدار منابع طبیعی توسط روستاییان، تغییر مالکیت اراضی مردم روستایی و تاثیر بهره‌برداری جمعی بر تخریب مراتع. مدل پارادایمی حول پدیده مرکزی پژوهش، «کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی»، به‌ویژه بعد از دهه 1360 ترسیم شد. سیاست‌های دولت در‌ مورد اراضی، به‌ویژه ملی شدن منابع‌ طبیعی و اصلاحات ارضی بر تشدید تغییرات کیفی مراتع، تغییر مالکیت اراضی، کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی موثر بوده‌اند که در پی آن تغییر در نظام اجتماعی- اقتصادی و نظام بهره‌برداری اراضی روستایی را ایجاد کرده‌اند. مداخلات انسانی، به‌ویژه با افزایش جمعیت روستاها و افزایش تعداد دام و فشار بیش از حد بر مراتع به‌عنوان مهمترین عامل موثر بر تغییر کاربری اراضی و کاهش و تخریب مراتع هستند.

experts' perspectives on the impact of government policies and unsustainable use by ruralcommunities on rangeland degradation in zanjan province

multiple factors have contributed to rangeland degradation. the present research aims to investigate the impact of policies and interventions by local communities on rangeland reduction through a qualitative approach utilizing the grounded theory method. the participants included 17 experts in natural resources, environment, and agriculture from zanjan province, selected purposively and interviewed using a snowball method until theoretical saturation was achieved. data analysis employing open, axial, and selective coding yielded 427 concepts, which were categorized into 203 initial, 51 principal, and 8 core categories. the core categories encompassed: the decrease in rangeland area and increase in cropland area, the influence of government policies on rural lands and rangelands, shifts in rural socio-economic and farming systems, the impact of human interventions on rangeland degradation, the role of institutions in rangeland conservation, unsustainable exploitation of natural resources by rural communities, changes in rural land ownership, and the effect of collective utilization on rangeland degradation. the paradigmatic model centered around the central phenomenon of the research, decrease in rangeland area and increase in cropland area, particularly post the 1980s. government land policies, notably the nationalization of natural resources and land reforms, have significantly contributed to qualitative changes in rangelands, shifts in land ownership, reductions in rangeland area, and expansion of cropland. these changes have triggered shifts in socio-economic systems and land-use patterns in rural areas. human interventions, especially population growth in rural areas and the intensified livestock population exceeding rangeland capacity, emerge as the most influential factors driving land-use changes, rangeland diminution, and degradation.