واکاوی دانش بومی بهره‌برداران در حفاظت و احیای مراتع شهرستان جاجرم استان خراسان شمالی

تحقیق پیش رو از نوع کاربردی بوده و با رویکردی کمی به واکاوی دانش بومی بهره برداران در حفاظت و احیای مراتع شهرستان جاجرم استان خراسان شمالی به صورت پیمایشی پرداخته است.. جامعۀ آماری آن شامل 84 نفر از بهره‌برداران مرتعی در قالب 5 طرح مرتعداری بود که همه آن‌ها به عنوان نمونه و به روش سرشماری انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه بود که در آن 22 برنامه حفاظتی و 11 برنامه احیایی و اصلاحی در مراتع بررسی شد. روایی آن از طریق گروهی از خبرگان محلی و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد (متوسط ضریب= 0/841) نتایج نشان داد، دانش حفاظتی و احیایی بهره برداران مرتعی در منطقه مورد مطالعه در سطح 99 درصد تفاوت معنی‌داری داشته و دانش حفاظتی آن‌ها بیشتر از دانش احیایی‌شان در مدیریت مرتع بوده است. یافته‌های حاصل از آمارۀ والد و برآورد احتمال تاثیر رگرسیونی نشان داد، متغیرهای سابقه در دامداری، میزان وابستگی به مراتع و شرکت در دوره‌های آموزشی و ترویجی بر میزان دانش حفاظتی و احیایی بهره‌برداران در مراتع اثر مثبت و معنی‌دار و متغیر سطح سواد نیز اثر منفی و معنی‌دار دارد. به طوری که متغیرهای مستقل توانسته‌اند، 31/1 درصد از تغییرات واریانس دانش بهره‌برداران در مراتع را برآورد نمایند (0/311=r^2 mcfadden). با توجه به این که پایداری مرتع تحت تاثیر سطح دانش و آگاهی دامداران به برنامه‌های حفاظتی، احیایی و اصلاحی و به دنبال آن میزان مشارکت بهره‌برداران مرتعی به عنوان ذینفعان اصلی مراتع می‌باشد، می‌توان از طریق برنامه‌های آموزشی و جلسات متمرکز سعی در انتقال دانش بومی و تجربیات و الگوهای موفق در سایر مناطق به بهره-برداران نمود تا سطح دانش آن‌ها در راستای سیاست‌های مدیریت پایدار مرتع به ایده‌آل نسبی برسد.

analysis of knowledge mechanisms of pastoralists in the conservation and rehabilitation of rangelands in the jajarm city, northern khorasan province

the present research is a practical study that was conducted based on field survey with a quantitative approach to the analysis of indigenous knowledge of users in the protection and rehabilitation of rangelands as in jajarm city, north khorasan province. the statistical population were 84 rangeland pastoralists in the form of five rangeland projects, because of the small population, all of which were selected as a sample and by census method. the data collection tool was a questionnaire in which, 22 conservation programs and 11 rehabilitation programs were investigated in the rangelands. its validity was obtained by a group of local experts and its reliability was obtained by calculating the cronbach's alpha coefficient (mean coefficient = 0.841). the results showed that the conservation and restorative knowledge of rangeland pastoralists in the study area had a significant difference in 99% confidence level and their conservation knowledge was more than their restorative knowledge in rangeland management. findings from wald test and estimating the probability of regression effect from each of the variables affecting the knowledge of pastoralists in the rangelands showed that the variables of experiencing as stocking holders, dependence on rangelands and participation in training and participating in courses on conservation and restorative knowledge of pastoralists in rangelands were positive and significant and variable level of literacy also has a negative and significant effect. so that, the independent variables were able to estimate 31.1% of the variance changes of the pastoralists knowledge in the rangelands (r2 mcfadden = 0.311). considering that rangeland sustainability is affected by the level of knowledge and awareness of stake holders about conservation, rehabilitation and improvement programs, and consequently the level of participation of pastoralists as the main beneficiaries of rangelands, it is possible through training and focused sessions tried to transfer local knowledge and experiences and successful models in other areas to pastoralists; so that, they can receive ideal level of knowledge in order to improve sustainable rangeland management policies.