«انسان کامل» درعرفان اسلامی و مقایسه آن با هرمزدبغ درآیین مانوی

آیین مانوی آیینی است گنوسی که جزء فرقه های عرفانی به شمار می‌رود. اصل اساسی این آیین، هبوط روح از عالم اعلا که جایگاه حقیقی اوست و گرفتاری آن در عالم ماده است، وظیفه انسان دراین دنیا رها سازی روح علوی گرفتار در بند ماده است. مانویان همانند سایر گنوسیان راه نجات روح را دست یابی به گنوس یا همان معرفت میدانستند؛ که این معرفت توسط فرستادگان الهی و منجیان آسمانی برای انسان به ارمغان آورده می‌شود. میان عقاید مانوی و عرفان اسلامی، مشترکات و مشابهاتی به چشم می‌خورد، که ازجمله این مشابهات اندیشه انسان کامل است. انسان کامل درعقاید عرفانی اسلام، شباهت نزدیکی با هرمزدبغ یا انسان نخستین درآیین مانوی دارد. دراین پژوهش به بررسی شباهت دیدگاه این دو آیین در باب انسان کامل پرداخته شده است.