متناقض‌نما در دیوان کبیرابن‌عربی

یکی از انواع آشنایی‌زدایی در زبان، انتخاب بیان پارادوکسی استکهاز قوانین شناخته‌شده رستاخیز کلمات به‌شمار می‌رود و در حوزهبوطیقاهای جدید و زبان‌شناسی قرار می گیرد.ادیبان تازی‌زبان در بهره‌گیری از این ترفند ادبی غافل نمانده‌اند.آنان به ویژه در ادبیات عرفانی، غنی‌ترین جلوه‌های پارادوکسی زبان را به‌کار گرفته‌اند.آمیختگیعرفان با ادب و تحوّل تکاملی ادبیات از سادگی به ژرفایی را می‌توان مهم‌ترین عامل گسترش متناقض‌نما در ادب عربی برشمرد.با واکاوی دیوان کبیرمحی‌الدین‌بن عربی،عارف قرن ششم هجری درمی‌یابیم که بسامد متناقض‌نمایی درعرفان زاهدانه نسبت به عرفان عاشقانه بیش‌تر است و هرچه فاصله دوسویه متناقض در دیوان ابن‌عربیکم‌تر می‌شود، بر بلاغت سخن او افزوده می‌گردد و پایه و مایهسخنش بالاتر می‌رود.