قلندریات به‌مثابۀ زیرگونه‌ای برای غزل عرفانی (با تاکید بر غزلی از سنایی)

در پژوهش‌های مربوط به قلندریات عمدتاً دو رویکرد اصلی وجود دارد؛ نخست رویکرد تاویلی که در آن تصاویر نمادین و به ظاهر خلاف عرف و شرع، در این شعرها به‌مثابۀ نشانگانی عرفانی مورد تفسیر و تاویل قرار می‌گیرند؛ دوم رویکرد تاریخی که در آن این اشعار عمدتاً از منظر اجتماعی و مرتبط با جریان‌های فرهنگی و سیاسی رایج دورۀ میانۀ اسلامی بررسی می‌شود. در این میان، آنچه در بررسی این نوع شعر مغفول مانده، درک شاعرانگی یا بوطیقای قلندریات و بررسی کارکرد آن در چارچوب نظام ژانرهای اولیۀ فارسی است. این پژوهش با پرداختن به این مسئله که قلندریات چگونه بوطیقای هتروتوپیک خود را از طریق گفت‌وگو و شبیه‌سازی پارودیک با شعر زاهدانه (زهدیات و مواعظ) و شعر مدحی (مدحیات) برمی‌سازد، سویه‌های کارناوالیستی این نوع شعر را با تاکید بر غزلی از سنایی بازنمایی و تبیین می‌کند. بررسی‌ها نشان داد که قلندریات در نظام ژانر فارسی به‌عنوان یک ضد ژانر عمل می‌کند، اما این ضدیت در یک چارچوب واحد و ساده خلاصه نمی‌شود، بلکه زیر چتر گستردۀ قلندریات، زیرمجموعه‌های متنوع متعددی جای می‌گیرند که این امر، پیچیدگی و پویایی نظام ژانرهای ادبی اولیۀ شعر فارسی، به‌ویژه قلندریات را آشکار می‌کند.

qalandariyyat as a subgenre of mystical ghazal (with an emphasis on a ghazal by sanā’ī)

“studies of qalandariyyat predominantly employ two main approaches. the first is an interpretative approach, where symbolic images that appear unconventional and contrary to religious norms within these poems are interpreted and elucidated as mystical signs. the second is the historical approach, in which these poems are examined primarily from a social perspective and in relation to the cultural and political currents of the islamic medieval period. among these, what has been overlooked in the study of this type of poetry is the understanding of the poetics or the poetics of qalandariyyat and its function within the framework of early persian genres. this research addresses the issue of how qalandariyyat constructs its heterotopic poetics through dialogue and parodic simulation with ascetic poetry (zuhdiyat) and eulogistic poetry (madhiyat), representing and explaining the carnivalistic aspects of this type of poetry with an emphasis on a ghazal by sanā’ī. the investigations revealed that qalandariyyat operates as an anti-genre within the persian genre system; however, this opposition cannot be summarized within a single and simple framework. instead, the broad category of qalandariyyat, multiple diverse subcategories reside, which highlights the complexity and dynamism of the early literary genre system of persian poetry, especially qalandariyyat.