خواجه عبدالله انصاری و نجم‌الدین کبری، بازشناسی دو الگوی متفاوت در سنّت نخست عرفانی

خواجه عبدالله انصاری شخصیتی است که آشکارا کوشید یک نظام منسجم در سنّت نخست عرفانی ارائه دهد. امروزه با اسم خواجه و آثارش به خصوص منازل السائرین واژگانی چون عرفان عملی و سنّت نخست عرفانی به ذهن متبادر می شود؛ اما در نوشتار حاضر ثابت شده است که خواجه عبدالله نه از جهت شخصیت فکری، اعتقادی و نه سنت عملی و سلوکی نمی‌تواند نمایانگر تمامیت سیر و سلوک بوده باشد. بزرگ‌ترین نماینده و استاد سنت عملی در عرفان، نجم‌الدین کبری بنیان‌گذار و تدوینگر سلوک شطّار است. سنّت عملی صوفیان با تاکید بر اعمال قلبی، معرفت نفس و مراتب آن، موت اختیاری، مرگ و نوزایی عرفانی، سوانح، مشاهده و غیره در محور یک الگوی غیرخطی ارائه شده است. بیشترین توجه به کلیدواژه های فوق بر محوریت غیر خطی سنّت عملی، از سوی نجم‌الدین و شاگردانش صورت گرفته است. از این جهت او بهترین نماینده‌ پیران خراسان در سیر و سلوک است. در حال حاضر برای پژوهش در سیر و سلوک و تحول معنوی، دانش پژوهان را به منازل السائرین نوشته‌ خواجه عبدالله انصاری ارجاع می دهند؛ اما در میدان عمل کسی بهتر از نجم الدین کبری از سنّت عملی پیران خراسان نمایندگی نکرده است.

khwaja abdullah ansari and najmuddin kobra, recognition of two different patterns in the first mystical tradition

khwaja abdullah ansari is a person who clearly tried to present a coherent system in the first mystical tradition. today, practical mysticism is known by the name of khwaja and his works, especially manazel al-saerin. in this article, however, it has been demonstrated that khwaja abdallah could not represent the completeness of practical mysticism, neither in terms of intellectual personality, nor in terms of faith or practical tradition. the greatest representative and master of practical mysticism, najmuddin kobra, is the founder and editor of suluk shattar. practical mysticism among sufis is presented with an emphasis on heart actions, self-knowledge and its levels, voluntary death, mystical death and rebirth, mystical events, observation, etc. in the axis of a non-linear model. najmuddin and his disciples have paid most attention to the above key words about the non-linear centrality of practical mysticism. for this reason, he is the best representative of khorasan elders in practical mysticism and conduct. today, scholars are referred to manazil al-saerin written by khwaja abdullah ansari for research on spiritual development, but in the field of practice, no one has represented the practical mysticism of khorasan better than najmuddin kobra.