مبارزه با نفس در نقل قول های مستقیم ابوسعید ابی الخیر در اسرارالتوحید

یکی از مباحثی که در تعالیم دینی و قرآنی و آیات و روایات ما همواره مورد توجه قرار گرفته و به تبع آن به متون ادبی و عرفانی ما نیز راه یافته است، بحث مبارزه با نفس است. از سوی دیگر، بررسی نقل قول های مستقیم (ds) یکی از راه های بازنمایی گفتار و اندیشه است. کتاب اسرارالتوحید که موضوع آن احوال و اقوال ابوسعید ابوالخیر عارف نامی قرن چهارم و پنجم (357-440) است و به قلم یکی از نوادگان او به نام محمدبن منور، به رشتۀ تحریر درآمده، دربردارندۀ احوالات و سخنانی است که یا از زبان خود ابوسعید نقل شده یا دیگران دربارۀ وی گفته‌اند و شامل مباحث مهمی در تصوّف است. در این پژوهش بر آنیم تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، بر مبنای نقل قول‌هایی که به‌صورت مستقیم از ابوسعید در کتاب اسرارالتوحید از زبان محمدبن منوّر نقل شده است، به بررسی فضای دیالوگی (بافت فیزیکی) و ساخت نحوی و برنامۀ راهبردی این نقل قول ها بپردازیم تا بر اساس آن به تحلیل نظام فکری ابوسعید دربارۀ مبارزه با نفس دست یابیم. نتایج حاصل از تحقیق نشان دهندۀ این نکته است که برخلاف برخی هنجارگریزی های ایدئولوژیکی که ظاهراً در رفتار ابوسعید در کتاب اسرارالتوحید دربارۀ مباحثی چون حج، سماع، زهد و ساده‌زیستی وجود دارد، در باب مبارزه با نفس، نه‌تنها هنجارشکنی ندارد بلکه کاملاً همسو با تعالیم دینی و قرآنی و اعتقادات فقها و متشرّعین است.

struggle with self in the direct quotations of abu sa’id abu al-khair in asrar al-tawhid

one of the topics that has long received attention in our religious quranic verses, and narrations, and has consequently found its way into our literary and mystical texts, is the subject of self-struggle. examining direct quotes (ds) is one way of representing speech and thought. asrar al-tawhid, the subject of which is the sayings and states of abu sa’id abu al-khair, the prominent mystic of the fourth and fifth centuries (357-440), was written by one of his descendants named muhammad ibn munawwar. the book contains the accounts and statements either directly attributed to abu sa’id or reported by others about him, and includes important topics in sufism. in this study, we aim to study the dialogic atmosphere (physical context), the syntactic construction, and the strategic plan of the quotations cited directly from abu sa’id in asrar al-tawhid by muhammad ibn munawwar, using library sources and a descriptive-analytical method. we will analyze these quotations to gain insights into abu sa’id’s intellectual system regarding the struggle against the self.  the findings of the research show that contrary to some ideological deviations apparent in the manners of abu sa’id in asrar al-tawhid regarding issues such as pilgrimage (hajj), mystic listening, asceticism, and austerity, when it comes to the struggle against the self, there is not only no deviation, but it is entirely consistent with religious teachings, quranic principles, and beliefs of the jurists and legislators.