روایتی دیگر از تحول شعر و شخصیت سنایی

مسئله‌ موردبررسی این مقاله، بازخوانی تحول شعر و شخصیت سنایی است. این تحقیق با تمرکز بر تحلیل محتوای قصاید سنایی و بررسی سیر تاریخی و ممدوحان آن ها مسیر تحول سنایی را بررسی می کند. مقاله نشان می دهد که برخلاف آن چه عموماً پنداشته می شود علت ترک غزنه، نه تحول روحی شاعر به‌سوی زهد بلکه شکست او در یافتن ممدوحانی است که نیازهای مادی او را تامین کنند. او غزنه را در جستجوی ممدوحان مناسب ترک کرد و از آن‌جا که در آن زمان، چندان شاعر مشهوری نبود و مهاجرت شاعران دیگر به شهرهای دور از خراسان هم چندان موفقیت آمیز نبود، تصمیم گرفت در خراسان بماند. منتها اقتضای ممدوحان تازه، تغییر در ساختار بلاغی و مضمونی قصاید بود و از این جا نقش سنایی به‌عنوان طراح بوطیقای قصیده‌ مدحی- اندرزی آغاز شد. شخصیت شاعری سنایی در حوزۀ قصاید با شخصیت شاعری او در حوزه غزل، متفاوت است اما جمع بین این دو شخصیت را باید در مثنوی های او سراغ گرفت. بدین ترتیب نقش سنایی در تحول شعر فارسی بیشتر از آن که دارای بُعد ایدئولوژیک باشد، بُعد رتوریک دارد. او بیش از عارفی، در شاعری مقام شامخی دارد.

another narration of the transformation of sana’i’s poetry and personality

the subject of investigation in this article is the reevaluation of the transformation of the poetry and personality of sana’i. this research examines the evolution of sanai’s poetry and personality by analyzing the content of sanai’s odes (qasidas) and their historical context and admirers. the article demonstrates that contrary to common belief, the reason for sanai’s departure from ghazna was not his spiritual transformation towards asceticism and sufism, but rather his failure to find admirers who could fulfill his material needs. he left ghazna in search of suitable admirers and since at that time he was not a very famous poet, and the migration of other poets to cities far from khorasan was not very successful, he decided to stay in khorsan. however, the requirement for new admirers led to a change in the rhetorical and thematic structure of odes, and this is where sanai’s new role as the initiator of didactic-mystical ode genre began. sana’i’s poetic character in the field of ode is different from his poetic character in the realm of lyrical literature (ghazal), but the synthesis of these two personas can be found in his masnavi works. accordingly, sanai’s role in the transformation of persian poetry, rather than having an ideological dimension, has a rhetorical dimension. he holds a prominent position in poetic stature more than as a mystic.