مقایسه تطبیقی سیر کمال‎جویی در عرفان و روان‎شناسی یونگ

سلوک عرفانی یکی از شاخص‎ترین طریقه‌هایی است که در آن، فرد آگاهانه در مسیر خودشناسی گام می‎نهد؛ مسیری که غایت آن از همان آغاز مشخص و منازل و مراحل آن کاملاً تبیین شده است. در این طریقه، سالک تحت تعلیم پیری راهدان و فرزانه، دشواری‌های راه را پشت سر می‎گذارد و در نهایت به توحید می‏رسد. از دیدگاهی کلی، سلوک عرفانی را می‏توان با «کهن‏الگوی فرایند فردیّت» یونگ به طور تطبیقی مطالعه و مقایسه کرد. البته باید در نظر داشت که فرایند فردیّت یونگ کاملاً ناخودآگاه است که او آن را از مطالعه بر روی خواب‌ها و اساطیر و افسانه‏ها استنباط، و مراحل آن را تدوین کرده است؛ ازاین‌روی ساختاری کاملاً ساده و بدوی دارد. درحالی‌که سلوک عرفانی آگاهانه است و مراحل و منازل آن دارای دقت و جزییات فراوانی است. با وجود این، چارچوب کلی آن، همان است که یونگ برای کهن‎الگوی فرایند فردیّت روانی تبیین کرده است. همین امر، مقایسه تطبیقی میان این دو مقوله را ممکن و مشابهت‌ها و تمایزات میان آن‌ها را مشخص کرده است